اصلاح یارانه آرد چه پیامدهایی را برای اقتصاد و بورس به دنبال دارد؟
به گزارش توان تحلیل، حدود دو هفته پیش خبری در رابطه با اصلاح نرخ آرد صنف و صنعت تمامی توجه‌ها را معطوف خود کرد. این خبر هنوز هم جزو موضوعات داغ است؛ زیرا اقشار مختلف جامعه به دنبال این هستند تا بدانند که اصلاح نرخ و یارانه آرد چه پیامدهایی برای آن‌ها دارد؟ با تغییر نرخ این محصول، درصد افزایش قیمت کالاهایی که با استفاده از آن تهیه می‌شوند، چقدر خواهد بود؟
با افزایش قیمت جهانی غلات و ممنوعیت صادرات گندم قزاقستان در پی جنگ روسیه و اوکراین که دو قطب تولید گندم در جهان هستند، سیاست آزادسازی یارانه آرد صنف و صنعت در راستای حفظ منافع ملی و ذخایر استراتژیک از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که به واسطه تفاوت فاحش قیمت آرد داخل با بازارهای جهانی و سوء‌استفاده افراد شاهد قاچاق و هدر رفت این محصول بودیم و هستیم.
با اجرای طرح حذف و اصلاح یارانه آرد صنف و صنعت، صنایعی که قصد تولید دارند به کار خود ادامه می‌دهند و صنایعی که با استفاده از رانت و فساد به تولید ادامه می‌دادند، از چرخه دریافت یارانه آرد خارج می‌شوند؛ در نتیجه، شاهد ارتقای کیفیت آرد تولیدی نیز خواهیم بود.
حذف و اصلاح یارانه آرد بر چه محصولاتی تاثیر دارد؟
حذف یارانه آرد مستقیماً بر قیمت گروه نان و غلات اثر قابل توجهی می‌گذارد که جایگاه مهمی در سفره خانوارهای ایرانی دارد. همچنین، با اجرای این طرح، محصولاتی مانند ماکارونی و انواع شیرینی و بیسکوئیت که از آرد صنعتی در تهیه و تولید آن‌ها استفاده می‌شود، ممکن است با افزایش قیمت مواجه شوند. هرچند که احمد وحیدی، وزیر کشور اعلام کرد که در حال حاضر ماکارونی موجود بر اساس نرخ سابق آرد ارائه می‌شود. ولی با توجه به افزایش قیمت آرد اگر بنا شد اضافه بر آن قیمت، این محصول عرضه شود در آینده دولت آن را از طریق تأمین یارانه‌ها جبران خواهد کرد.
قیمت آرد چند؟
یکی از سوالاتی که پیش می‌آید این است که حالا با آزادسازی یارانه آرد، قیمت آن‌ها چقدر شده است؟ لازم است بدانید که گندمی که هر کیلو ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان از کشاورز خریداری می‌شود بعد از تبدیل شدن به آرد تنها با ۶۰۰ تا ۹۰۰ تومان به صنف و صنعت ارائه می‌شد. اما جعفر ایزدیار، دبیر کل کانون انجمن‌های صنایع آرد ایران فهرست قیمت‌های جدید آرد را اعلام کرد. قیمت‌های جدید در سامانه فروش آرد از محل گندم ۱۲۰ هزار ریالی درج و کارخانجات آردسازی ملزم به رعایت آن‌ها هستند.
لیست قیمت آرد بر مبنای گندم ۱۲ هزار تومانی تا زمان نگارش این مقاله بدین شرح است:
- آرد ۲۷ درصد: ۱۶,۹۰۰ تومان
- آرد ۲۱ درصد: ۱۶,۰۰۰ تومان
- آرد ۱۸ درصد: ۱۵,۷۰۰ تومان
- آرد ۱۵ درصد: ۱۵,۳۵۰ تومان
- آرد ۱۲ درصد: ۱۵,۰۰۰ تومان
جلوگیری از قاچاق آرد با اصلاح یارانه آرد
پس از انتشار اخباری در مورد اصلاح و حذف یارانه آرد، مقامات دولتی برای پاسخ به این پرسش‌ها و در راستای شفاف‌سازی، گفت‌وگوهایی را انجام داده‌اند. از نظر دولتمردان و کارشناسان اقتصادی، «کاهش ضایعات آرد»، «جلوگیری از قاچاق آرد و گندم» و «کاهش خروج یارانه محصولات وابسته به گندم از مسیر صادرات» از جمله دلایل اصلی اصلاح و حذف یارانه آرد است.
با اصلاح یارانه آرد، ضایعات این محصول کاهش می‌یابد و از قاچاق آن نیز جلوگیری می‌شود.
کارشناسان اقتصادی معتقدند که این با اجرای این طرح دولت، قوت غالب مردم که نان سنتی است با قیمت فعلی به دست مردم رسیده و کل یارانه در زنجیره گندم تا نان حذف می‌شود و قاچاق نیز متوقف خواهد شد.
قاچاق آرد تحت شرایطی انجام می‌شود که سامانه‌ای به آدرس gfloursale.banksepah.ir برای اصناف و صنایع تهیه شده بود تا میزان آرد مورد نیاز خود را از آن خریداری کنند.
روابط عمومی شرکت بازرگانی دولتی ایران اعلام کرد که در نظام تأمین گندم و آرد صنف و صنعت، پرداخت یارانه به این بخش باعث شده که با وجود بالا رفتن قیمت گندم، نرخ آرد صنایع ثابت بماند و همین امر، موجب افزایش شکاف قیمتی بین خرید گندم و فروش آرد به واحدهای صنف و صنعت، شده است.
در گزارش این شرکت آمده است که بخش قابل توجهی از آرد یارانه‌ای به محصولاتی مانند ماکارونی تبدیل می‌شد و با قیمت‌های جهانی صادر می‌شد که به این ترتیب، سود هنگفت ناشی از صادرات محصولی که از یارانه کلانی برخوردار بود، صرفاً به جیب افراد معدودی می‌رفت.
برای درک این موضوع، کافی است بدانیم که دولت، گندم صنف و صنعت (دوروم) را با نرخ هر کیلوگرم ۱۱ هزار و ۹۲۰ تومان به صورت تضمینی، از کشاورزان خریداری می‌کرد و آن را با نرخ هر کیلوگرم ۲۷۰۰ تومان در اختیار صنایع قرار می‌داد تا فرآورده‌های این محصول با قیمت پایین به دست مصرف‌کنندگان برسد.
نیاز مصرفی صنف و صنعت به گندم، سالیانه به دو میلیون تن می‌رسد و باید برای این بخش، نزدیک به ۲۰ هزار میلیارد تومان یارانه در هر سال صرف شود که با فرض اینکه نیمی از این یارانه به دو روش (قاچاق و صادرات فرآورده‌های گندم) از چرخه خارج می‌شد، این مبلغ کلان به جای اینکه در سبد مصرفی مردم قرار گیرد، تنها در اختیار تعداد معدودی از افراد قرار می‌گرفت.
ایبنا آورده است که سید جواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه یک کیسه آرد ۵۰ کیلویی در ایران ۳۸ هزار تومان است، گفت: در آن سوی مرزها تا ۶۰۰ هزار تومان قیمت دارد؛ در نتیجه جلوگیری فیزیکی از قاچاق آن میسر نیست.
اظهارات مسئولین در مورد اصلاح یارانه آرد
در ادامه صحبت‌های دولتمردان ایران در مورد اصلاح و حذف یارانه آرد آمده است:
خبرگزاری تسنیم آورده است: محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور جمعه، ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ در برنامه تلویزیونی «صف اول» شبکه خبر، با بیان اینکه ارز ترجیحی نان و دارو حذف نمی‌شود، گفت: برای نان سنتی یارانه‌ای در نظر گرفته شده که طبق مصوبه مجلس باید به صورت کالابرگ الکترونیکی پرداخت شود و برای کالاهای اساسی دیگر نیز مبلغی ماهانه در نظر گرفته شده است.
سید احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی با انتشار توییتی در صفحه شخصی خود در تاریخ ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ اعلام کرد که قیمت نان با اجرای طرح هوشمندسازی یارانه‌ها افزایش نمی‌یابد.
بانک مرکزی در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ماه سال جاری مصاحبه‌ای را از مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در پرتال خود منتشر کرد. با توجه به این مصاحبه، محرمیان با اشاره به آخرین اقدامات برای پرداخت یارانه نان به مردم، اعلام کرده است که با توجه به زیرساخت‌های ایجاد شده در شبکه پرداخت کشور، نیازی به کارت جدید و یا افتتاح حساب مجدد برای خرید یارانه‌ای نان نیست.
فقط نان ساده یا سنتی شامل یارانه می‌شود
وزیر اقتصاد در گفت‌وگو با خبرگزاری موج نیز گفت: در حال حاضر دولت کمیته‌ای را برای اجری طرح‌های یارانه‌ای راه‌اندازی کرده اما در شرایط کنونی اولویت اجرای طرح یارانه نان است که همه مردم نان را با یک قیمت می‌خرند، اما فقط نان ساده مشمول یارانه است.
وی در پاسخ به سوالی درباره اینکه آیا قرار است نان به اندازه مشخصی به مردم داده شود یا خیر؟ تصریح کرد: به طور قطع مردم می‌توانند به اندازه نیاز خود نان یارانه‌ای دریافت کنند، اما اگر خرید غیر متعارفی داشته باشند به آن‌ها پیامک داده می‌شود که آن‌ها متوجه شوند که وضعیت خرید نان مردم رصد می‌شود و از طرف دیگر نانی که دولت به آن یارانه می‌پردازد کاملا نان ساده است و اگر قرار باشد کسی نان کنجدی، یک رو، دورو کنجدی و… بخرد فقط می‌تواند به اندازه نان ساده یارانه دریافت کند و مابه‌التفاوت قیمت را باید شخصا بپردازد.
طبق اظهارات وزیر اقتصاد اعلام کرد که نان ساده یارانه دارد و اگر قرار باشد کسی نان کنجدی، یک رو، دورو کنجدی و… بخرد فقط می‌تواند به اندازه نان ساده یارانه دریافت کند و مابه‌التفاوت قیمت را باید شخصا بپردازد.
اتباع خارجی که کارت ویژه دارند، یارانه نان می‌گیرند
خاندوزی توضیح داد: بعد از اجرای طرح یارانه نان، همه مردم می‌توانند نان را با یک قیمت خریداری کنند و اتباع هم در صورتی که طبق برنامه وزارت کشور از کارت ویژه برخوردار باشند، می‌توانند از یارانه نان بهره‌مند شود؛ اما به طور قطع سیاست بلندمدت کشور در بحث یارانه‌ای نان این است که افرادی که تحت پوشش کمیته امداد، بهزیستی و… هستند، یا زنان سرپرست خانوار نان را با قیمت پایین‌تری خریداری کنند و این مساله کاملا متفاوت از یارانه‌ای است که به صورت مستقیم به مردم پرداخت می‌شود؛ زیرا در حال حاضر برخی از مردم یارانه مستقیم دریافت نمی‌کنند، اما در طرح یارانه نان مشمول دریافت آن خواهند بود.
سید محمدهادی سبحانیان، معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ماه با بیان اینکه ماجرای نان با سایر کالاها فرق دارد، تاکید کرد که آرد برای تهیه نان سنتی در نانوایی‌ها همچنان یارانه می‌گیرد.
اصلاح یارانه نان و کالاهای اساسی تاثیری بر سفره مردم ندارد
محمد قربانی، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ اعلام کرد که با اطمینان به مردم می‌گویم اصلاح یارانه نان و کالاهای اساسی نه تنها بر معیشت و سفره مردم تأثیر منفی نخواهد داشت، بلکه در سیستم فعلی عدالت رعایت می‌شود. در روشی که قرار است دولت اجرا کند یارانه از روی کالا برداشته شده و به خود افراد داده می‌شود.
قربانی توضیح داد: بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۱، مبلغ ۷۱ هزار میلیارد تومان برای گندم، یارانه اختصاص داده‌اند و امسال هیچ تغییری در قیمت نان برای مصرف‌کننده ایجاد نخواهد شد و حتی شاید ۱۰ درصد هم قیمت نان کمتر شود. بنابراین دولت همین یارانه را قرار است به جای کالا به خود مردم بدهد و هیچ نگرانی برای سفره مردم وجود ندارد و تنها روش پرداخت یارانه متفاوت شده است. پس از اصلاح یارانه‌ها و براساس اعلام وزارت اقتصاد، خرید نان با کارت‌های بانکی متصل به یارانه انجام می‌شود.
روش‌های دریافت یارانه نان
وی در پاسخ به این پرسش که چه روش‌هایی برای دریافت یارانه نان وجود دارد؟، تصریح کرد: روش اول به این صورت است که هر کسی به هر میزان که بخواهد نان خریداری کند و دولت به نرخ فعلی محاسبه می‌کند، اما یارانه مابه التفاوت آن به حساب نانوایان واریز خواهد شد؛ یعنی یارانه برای نانوا تنها به میزان نانی که فروخته، داده می‌شود و در نتیجه مانع از قاچاق آرد خواهد شد.
معاون امور اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی اضافه کرد: روش دوم هم این است که فرد روزانه ۳۱۰ گرم نان به نرخ فعلی خریداری می‌کند و هر میزان که بیشتر از این باشد، به نرخ آزاد محاسبه شود و مابه‌التفاوت این رقم به عنوان یارانه به حساب نانوایان واریز شود.
قربانی در پاسخ به این سوال که آیا نحوه خرید همچنان با کارت بانکی خواهد بود و یا روش‌های دیگری هم وجود دارد؟، خاطرنشان کرد: احتمالا قرار است کالابرگ‌های الکترونیکی به مردم بدهند و شاید در فاز دوم چنین اتفاقی بیفتد. در فاز اول همه مردم خریدهای خود را نقدی انجام می‌دهند و دولت هم قصد دارد میزان اطلاعات خود را بیشتر کند. یعنی در حقیقت دولت می‌خواهد اطلاعات جمع‌آوری کند و در فاز بعدی به صورت دقیق‌تر طرح را عملی کند.
اجرای طرح یارانه نان از زنجان شروع می‌شود
وی بیان کرد: اصلاح یارانه نان هفته بعد در زنجان و در دو سه هفته آینده در چند استان کشور و بعد کل کشور اجرایی خواهد شد.
سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در پنجمین گفت‌وگوی زنده تلویزیونی خود در تاریخ ۱۹ اردیبهشت ماه با تاکید بر اینکه قیمت نان و دارو و بنزین به هیچ وجه برای هیچکدام از مردم تغییر نمی‌کند، به طور مشخص در رابطه با یارانه نان، تصریح کرد: تاکنون یارانه به تولیدکنندگان پرداخت می‌شد اما الان به مصرف‌کننده پرداخت خواهد شد و در واقع ما حذف ارز ترجیحی را نداریم. بلکه آن را از اول زنجیره به آخر زنجیره که مصرف‌کننده‌ها باشند، می‌رسانیم تا خودشان سفره‌هایشان را مدیریت کنند.
رئیس جمهور: قیمت نان و دارو و بنزین به هیچ وجه برای هیچکدام از مردم تغییر نمی‌کند.
اصلاح نسبی قیمت آرد در ایران امری الزامی است
میثم مهرپور، اقتصاددان در خصوص حذف یارانه آرد به خبرنگار ایمنا، گفت: با توجه به افزایش قیمت خرید تضمینی گندم به ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان و از طرفی افزایش قیمت جهانی گندم که تحت تأثیر تورم جهانی و تقابل نظامی اوکراین و روسیه جهش قابل توجهی داشته است، هزینه‌ای که دولت ایران برای تأمین آرد با همان قیمت‌های ثابت باید پرداخت کند، به شدت افزایش یافته است.
وی اضافه کرد: اگر قیمت آرد اصلاح و یا به عبارتی آزادسازی قیمت آرد انجام نشود، تعهدات دولت برای تأمین آرد یا نان مورد نیاز مردم با قیمت‌های سابق، افزایش قابل توجهی خواهد داشت که در وضعیت فعلی اقتصادی دولت توان تأمین آن را ندارد.
مهرپور با اشاره به اینکه اصلاح نسبی قیمت آرد در ایران امری الزامی است، تصریح کرد: این موضوع به این معنا نیست که قیمت آرد در ایران حتماً باید به نحوی افزایش یابد که مردم هزینه‌های بیشتری پرداخت کنند. با افزایش قیمت آرد، قاچاق آن کاهش یافته و منفعت بنگاه‌های تولیدی که آرد ماده اولیه آن‌ها را تشکیل می‌دهد، تغییر می‌کند اما نباید این اصلاح قیمت هزینه اضافی برای مردم داشته باشد.
این اقتصاددان با بیان اینکه مصرف، تولید و توزیع آرد در کشور باید شناسنامه‌دار شده تا بتوان آن را ردیابی کرد و از قاچاق و چیزی شبیه آن جلوگیری کرد، گفت: برای مدیریت مصرف آرد باید همه فرآیندهای مربوط به آرد شناسنامه‌دار شود. بخش قابل توجهی از منابع کشور در شرایط فعلی تلف می‌شود که صرفاً شامل قاچاق نیست. صادرات ماکارونی و نان پیتزا در واقع صادرات نبوده و خروج سرمایه است.
تاثیر اصلاح یارانه آرد بر نمادهای بازار
با بررسی گزارش‌های منتشر شده در سامانه کدال، نمادهایی که تحت تاثیر اصلاح یارانه آرد، قیمت محصولات خود را افزایش داده‌اند شامل غگرجی و غزر است. شرکت بیسکویت گرجی که با نماد غگرجی در بازار دوم بورس حضور دارد اعلام کرد که قیمت ماده اولیه این شرکت یعنی آرد گندم، به دلیل عدم تخصیص ارز ترجیحی در سال ۱۴۰۱ به نرخ ۱۸۴،۵۷۹ ریال برای هر کیلوگرم افزایش یافته است.
شرکت زر ماکارون نیز که با نماد غزر در بازار دوم بورس فعال است، اعلام کرد که با توجه به افزایش نرخ آرد گندم با ۲۷ درصد سبوس‌گیری از ۴۸,۰۰۰ ریال به ۱۶۹,۰۰۰ ریال، بهای تمام شده محصولات افزایش یافته است.
جمع‌بندی
افزایش نرخ محصولات تهیه شده از آرد یکی از پیامدهای حذف و اصلاح یارانه آرد خواهد بود. اما در مقابل، با اجرای این طرح، از قاچاق آرد جلوگیری می‌شود و ضایعات این محصول کاهش می‌یابد. نان سنتی تنها محصولی خواهد بود که همچنان مشمول یارانه می‌شود. غگرجی و غزر نیز نمادهایی هستند که تحت تاثیر این اقدام قرار گرفته‌اند. وزیر اقتصاد اعلام کرد که اتباع خارجی هم در صورتی که طبق برنامه وزارت کشور از کارت ویژه برخوردار باشند، می‌توانند از یارانه نان بهره‌مند شود. مردم در مرحله اول نان را به صورت نقدی خریداری می‌کنند اما در مراحل بعدی با استفاده از کالابرگ الکترونیکی نسبت به خرید این کالا اقدام می‌کنند. گفتنی است که زنجان اولین شهری است که در آن روش جدید توزیع نان اجرایی می‌شود. با تمامی این تفاسیر می‌توان به این نتیجه رسید که با اجرای این طرح قیمت آرد تخصیصی به صنف و صنعت یکسان می‌شود.
