بورس انرژی چطور بر بخش‌های دیگر تاثیر می‌گذارد؟
در سال ۹۱ بورس انرژی با هدف ایجاد بازاری برای کشف قیمت منصفانه و قانونمند حامل‌های انرژی و محصولات استراتژیک، همانند نفت و میعانات و به منظور ایجاد مرجعی برای قیمت‌گذاری های انرژی در سطح منطقه فعالیت خود را آغاز کرد.از دیگر اهداف تشکیل بورس انرژی می‌توان به تامین مالی بخش انرژی کشور اشاره کرد. در این مقاله قصد داریم به بورس انرژی و شرایط این بازار و تاثیر آن بر بورس‌های دیگر بپردازیم.
هدف تشکیل بورس انرژی
یکی از زیر مجوعه‌های بورس انرژی، بازار فیزیکی است. در بورس کالا محصولات استراتژیک منطقه همانند فرآوره‌های نفتی و محصولات پالایشگاهی عرضه می‌شوند و این بازار به طور مداوم در حال توسعه است.
محصولات پالایشگاهی در بازار فیزیکی بورس انرژی در دو رینگ داخلی و بین‌المللی عرضه می‌شوند. برخی از محصولاتی که در رینگ داخل عرضه می‌شوند، خوراک صنایع بزرگی چون پتروشیمی‌ها هستند که به منظور تامین مواد اولیه برای تولیدکنندگان عرضه می‌شوند.
عرضه در رینگ داخلی موجب حذف دلالان و کنترل قیمت مواد اولیه صنعت شده و از این طریق سبب شفافیت قیمت محصولات مورد نیاز صنایع پایین دستی می‌شود. آگاهی از این چرخه به تحلیل قیمتی کمک شایانی می‌کند.
محصولات پالایشگاهی خوراک پتروشیمی‌ها
در رینگ بینالملل نیز همانند رینگ داخلی، محصولات استراتژیک منطقه عرضه می‌گردند. با وجود تحریم‌های شدید علیه ایران، در رینگ بینالملل ارزش معاملات بورس انرژی نسبت به سال گذشته پنج برابر شده و حجم معاملات نیز نسبت به سال پیش سه برابر شده است.
با عرضه محصولات استراتژیک در رینگ بینالملل و صادرات انواع فرآورده‌های نفتی، بیش از دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار ارز به کشور وارد شد. هدف رینگ بینالملل افزایش سهم بازار ایران در بازارهای صادراتی منطقه است.
از دیگر اهداف بورس انرژی ایران، بررسی امکان راه‌اندازی بازارهای جدید از جمله بازار کربن و بازار آب است. معاملات در بورس انرژی ایران مبنایی برای مرجع شدن قیمت‌های معاملاتی میعانات گازی و قیمت‌گذاری در وزارت نفت هستند. از همین روی، بورس انرژی بر گردش مالی و تخصیص نقدیگی وزارت نیرو، بین شرکتهای تولید نیروی برق تاثیرگذار است.
کشورهایی از جمله امارات، ترکمنستان و ترکیه با توجه به موقعیت و شرایط سیاسی مناسب‌تری که نسبت به ایران دارند، توانسته‌اند در زمینه بورس انرژی و پیشبرد اهدافشان در این حوزه موفق‌تر عمل کنند و به عنوان رقیب بورسی ایران در سطح منطقه شناخته شده‌اند.
مزیت بورس انرژی ایران نسبت به رقبا
مزیت بورس انرژی ایران نسبت به سایر بورس‌های منطقه، به ویژه بورس‌های رقیب، موقعیت ویژه و خاص آن در زمینه حامل‌های انرژی است. به همین خاطر است که بورس ایران پتانسیل تبدیل شدن به بزرگ‌ترین بورس در سطح منطقه را دارد.
چه محصولاتی در بورس انرژی عرضه می‌شوند؟
حوزه معاملات بورس انرژی در زمینه برق، میعانات گازی، فرآورده‌های اصلی نفتی شامل نفت کوره، نفت گاز (گازوئیل)، گاز مایع، نفت سفید، بنزین اکتان ۹۰، سوخت هوایی، رافینت، نیتروژن مایع، قطران و بنزول، انواع حلال‌ها، نفتای سبک و سنگین، آیزوریسایکل، آیزوفید و محصولات پتروشیمی مانند متانول، برش سنگین و انواع گازها است که برای تسهیل جریان تامین مالی حوزه انرژی کشور تعداد ۳۹ نیروگاه تولید نیروی برق و همچنین قراردادهای سلف موازی استاندارد از جمله وزارت نفت، پالایشگاه ستاره نفت خلیج فارس، مپنا و سایر نیروگاه‌های خصوصی تولید‌کننده برق در آن پذیرش شده‌اند.
حجم معاملات و سهام پالایشگاه‌ها در بورس
سهام پتروپالایشی همیشه مورد توجه بازار بوده‌اند و در سال ۹۸ نیز جزء سهام سودآور بودند و نماد آن‌ها سود خوبی را نصیب سهامدارانشان کرد.
از علل سودآور بودن سهام شرکتهای پالایشگاهی می‌توان قیمت جهانی نفت خام و نرخ ارز را موثر دانست. این دو عامل به طور مستقیم بر سودآوری شرکتهای پالایشگاهی موثر هستند.
در واقع می‌توان اینگونه بیان کرد که قیمت نفت خام و نرخ ارز دو عامل اصلی و تاثیر گذار بر شرکتهای صنعت پالایشگاهی در نظر گرفته می‌شوند.
نحوه تاثیرگذاری نرخ ارز و قیمت نفت بر صنعت پالایشی
با افزایش نرخ ارز نیمایی، هزینه‌های شرکتهای پالایشگاهی افزایش می‌یابد و به دلیل افزایش بهای تمام شده محصولات، قیمت محصول نیز افزایش می‌یابد. بنابراین افزایش یا کاهش نرخ ارز را می‌توان عاملی دانست که بر رشد درآمدی شرکتهای پالایشی اثرگذار است و تاثیر مثبت و با اهمیتی بر قیمت سهم نیز دارد. روند قیمت نفت نیز بر هزینه مواد اولیه تاثیر مستقیم دارد. سامانه کدال مرجع معتبری برای اطلاع از نرخ ارز و وضعیت صورت مالی شرکتهای پالایشگاهی ایران است.
ماهیت صنایع پالایشگاهی
تنها ۹ درصد از ارزش بازار بورس مختص صنایع پالایشی است. وظیفه شرکتهای پالایشی تبدیل نفت خام به فرآورده‌های نفتی همانند گازوئیل، بنزین، آسفالت، قیر، نفت سفید و گاز مایع است. به این صورت که این شرکت‌ها نفت خام خریداری شده را به فرآورده‌های نفتی تبدیل می‌کنند و آن‌ها را به فروش می‌رسانند.
چه شرکت‌هایی در صنعت پالایشی بورس اوراق بهادار فعال هستند؟
نماد و نام شرکتهای پالایشی بورس اوراق بهادار تهران شامل موارد زیر هستند:
پالايش نفت لاوان با نماد شاوان
پالايش نفت تبريز با نماد شبريز
پالايش نفت بندرعباس با نماد شبندر
پالايش نفت اصفهان با نماد شپنا
پالايش نفت تهران با نماد شتران
پالايش نفت شيراز با نماد شراز
شرکتهای پالایشگاهی در بورس انرژی ایران چه سهمی دارند؟
شرکتهای پالایشی نفت را با تخفیف پنج درصدی خریداری می‌کنند، به این صورت که نفت را از وزارت نفت با ۹۵ درصد قیمت جهانی خریداری می‌کنند. البته هرچه قیمت نفت افزایش می‌یابد، میزان تخفیف نیز به طبع افزایش می‌یابد. به این صورت با افزایش قیمت نفت سود شرکتهای پالایشی نیز رشد می‌کند.
تاثیر قیمت محصولات بورس انرژی بر صنعت و شاخص بورس
افرادی که دنبال کننده بورس انرژی و معاملات آن هستند، می‌توانند از اوضاع کلی انرژی در جهان و قیمت نفت نیز مطلع شوند. برای تحلیل سهام و صنعت پالایشگاهی و پیش‌بینی آینده آن‌ها نیز می‌توان معاملات بورس انرژی را بررسی کرد و با در نظر داشتن معاملات سهام در بورس انرژی و بررسی افزایش حجم معاملات و میزان افزایش درآمد پالایشگاه‌ها، وضعیت سهام آن‌ها را پیش‌بینی کرد.
برای مثال با توجه به نوع فعالیت صنعت مورد نظر، روند قیمتی محصولاتی همانند نفت خام می‌تواند بر سودآوری و عملکرد صنایع مرتبط با فرآوره‌های نفتی تاثیرگذار باشد. تاثیر قیمت نفت بر صنعت، بر ارزش سهام صنایع نیز تاثیر گذار است و در نهایت قیمت سهام صنایع بر شاخص بورس اثر می‌گذارد.
