تامین مالی شرکت‌ها؛ روش‌هایی برای کسب سرمایه مورد نیاز شرکت

شرکت‌ها و کسب‌وکارها برای انجام طرح‌های خود، همیشه به نقدینگی نیاز دارند. اما در برخی از موارد، از پس تهیه مخارج پروژه‌های خود برنمی‌آیند. به همین دلیل است که برای پیشبرد اهداف خود، به سراغ تامین مالی می‌روند. تامین مالی شرکت‌ها فرایندی است که طی آن، مدیران شرکت‌ها به دنبال جمع‌آوری و افزایش منابع مالی یا سرمایه‌گذار می‌روند. این عمل به منظور تامین مخارج مختلف شرکت انجام می‌شود. اما شرکت‌ها روش‌های متفاوتی برای تامین مالی پیش‌رو دارند. تنوع این روش‌ها بسیار زیاد است و شرکت‌ها بر اساس فاکتورهایی که مدنظر دارند، سعی می‌کنند بهترین و در دسترس‌ترین شیوه را برای خود انتخاب کنند. هر ‌شرکتی با توجه به نیاز و زمینه کاری خود و هم‌چنین منابعی که برای تامین مالی در دست دارد،‌ می‌تواند یکی از شیوه‌های تایمن مالی را برگزیند. در ادامه درباره تامین مالی و روش‌های انجام آن و همچنین معیارهایی که در انتخاب شیوه تامین مالی موثر هستند، توضیح خواهیم داد.

منظور از تامین مالی شرکت‌ها چیست؟

تامین مالی را می‌توان مدیریت وجه نقد دانست. شرکت‌ها با هدف سرمایه‌گذاری، سودآوری، کاهش ریسک و رفع نیازهای اقتصادی و اجتماعی بنگاه دست به تامین مالی می‌زنند. سودی که از کسب‌وکار بنگاه‌ها به دست می‌آید، موجب تداوم فعالیت‌های بنگاه می‌شود و می‌توان از محل آن برای انجام فعالیت‌های عملیاتی در آینده استفاده کرد. مشخص است که یک بنگاه اقتصادی تا چه میزان به این منابع مالی نیازمند است. چرا که انجام هر فعالیتی تنها با وجود این منابع ممکن خواهد بود. به همین دلیل است که می‌توان گفت منابع مالی شرکت‌ها، شریان و شالوده بنگاه‌ها و سازمان‌ها به شمار می‌روند. در واقع همه کسب‌وکارها به دنبال سودآوری هستند و سودآوری در غیاب منابع مالی امری غیرممکن به شمار می‌رود.

بر این اساس می‌توان دریافت که تامین مالی شرکت‌ها عبارت است از تامین بودجه برای انجام هر گونه فعالیت یا خرید هر نوع کالا یا سرمایه‌گذاری در هر بخش. زمانی که به فکر شروع هر گونه تجارت یا توسعه کسب‌وکار فعلی می‌افتید، باید ابتدا به دنبال نقدینگی کافی باشید. چرا که این امر می‌تواند بر عملکرد نهایی شما اثر مشخصی بگذارد. مثلا فردی که قصد خرید خودرو یا آپارتمان دارد، به منظور تامین نقدینگی و جبران کمبود منابع مالی‌اش به سراغ تسهیلات بانکی می‌رود. یا برای راه‌اندازی یک کارخانه، می‌توان درصدی از سرمایه را از طریق سهام‌داران و باقی‌مانده آن را از طریق تسهیلات بانکی تامین کرد.

معیارهای مهم برای انتخاب شیوه تامین مالی

اما شرکت‌ها برای آن‌که بتوانند روشی مناسب را در این خصوص به کار بندند، فاکتورهایی را مدنظر قرار می‌دهند. از جمله این عوامل می‌توان به گزینه‌های زیر اشاره کرد:

• هزینه تامین مالی
• میزان ریسک کسب‌وکار
• حد بهینه در استفاده از هر روش
• در دسترس بودن روش
• دوره بازگشت سرمایه

بدیهی است که شرکت‌ها با در نظر گرفتن این فاکتورها و معیارهای دیگر، در انتخاب بهترین روش تامین سرمایه تصمیم‌گیری می‌کنند.

نقش بازار پول و بازار سرمایه در تامین مالی شرکت‌ها

بازارهای مالی از بخش واقعی اقتصاد پشتیبانی می‌کنند. به این ترتیب شرایط و بستر لازم به منظور توسعه و رشد پایدار اقتصادی فراهم می‌شود. بازارهای مالی را می‌توان به دو زیرمجموعه بازار پول و بازار سرمایه تقسیم کرد. بهتر است پیش از آن‌که به روش‌های تامین مالی شرکت‌ها بپردازیم، مختصری در خصوص این دو بازار توضیح دهیم.

بازار پول

این بازار بستری است که در آن پول و سایر دارایی‌های مالی که جانشین نزدیکی برای پول به شمار می‌روند، دادوستد می‌شوند. دارایی‌های مذکور معمولا سررسیدی کمتر از یک سال دارند. به علاوه می‌توان به بازار پول به دید یکی از ابزارهای مالی کوتاه‌مدت نگریست. ویژگی این بازار کم بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی بالاست.

در این بازار بر استفاده از ابزارهایی تمرکز می‌شود که می‌توانند سرعت نقدیندگی بنگاه‌های تجاری را مدیریت کنند. از جمله این ابزارها می‌توان به اسناد خزانه، پذیرش بانکی، اوراق تجاری و گواهی سپرده اشاره کرد.

بازار سرمایه

در این بازار، از ابزارهای مالی بلندمدتی استفاده می‌شود که سررسیدی بیش از یک سال دارند. هم‌چنین دارایی‌های بدون سررسید نیز در این بازار معامله می‌شوند. بازار سرمایه نقش پررنگی در جمع‌آوری منابع پس‌اندازی و هم‌چنین تامین مبلغ لازم برای سرمایه‌گذاری واحدهای تولیدی به عهده دارد.

در بیان تفاوت میان بازار سرمایه و بازار پول، یکی از مهم‌ترین موارد این است که بازار سرمایه، بازاری گسترده‌تر به شمار می‌رود و تنوع ابزار در آن بیشتر است. از جمله ابزاری که در این بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سهام عادی و ممتاز
• اوراق مشارکت
• اوراق صکوک اسلامی
• گواهی سپرده
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری
• اختیار فروش تبعی

لازم است به این مسئله توجه کنید که زمینه فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه، از طریق بازار سرمایه فراهم می‌شود.

بدیهی است که هر یک از روش‌های تامین مالی شرکت‌ها مزایا و معایبی دارند. اما هدف تمام این شیوه‌ها، افزایش ثروت و دارایی سهام‌داران به میزان حداکثری است.

روش‌های تامین مالی شرکت‌ها

اگر بخواهیم روش‌های تامین مالی شرکت‌ها را بررسی کنیم، لازم است که ابتدا یک دسته‌بندی ارائه کنیم. در کلی‌ترین و نخستین دسته‌بندی ممکن، تامین منابع مالی به دو دسته تقسیم می‌شود. دسته نخست به شیوه‌هایی اشاره دارد که طی آن، سرمایه از منابع داخلی یک بنگاه تامین می‌شود. در واقع در این روش از ابزارهای سرمایه‌ای استفاده می‌شود. روش دیگر نیز به مواردی اشاره دارد که تامین مالی از طریق منابع خارج از بنگاه انجام می‌شود. در این شیوه، ابزارهای بدهی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پس تامین مالی از منابع داخلی مبتنی بر دارایی و ابزار سرمایه‌ای است، اما تامین مالی از طریق منابع مالی خارج از شرکت مبتنی بر ابزارهای بدهی است. در این بخش می‌توانید نموداری ساده را مشاهده کنید که روش‌های تامین مالی شرکت‌ها را به شکلی کلی نشان می‌دهد.

بر اساس این نمودار مشخص است که منابع مالی در هر بنگاه اقتصادی را می‌توان از طریق منابع داخلی یا خارجی تامین کرد. منابع داخلی همان جریان‌های نقدی حاصل از عملیات و وجوهی است که از فروش دارایی‌ها به دست می‌آید. منابع خارجی نیز شامل استقراض از بازارهای مالی و انتشار سهام است. در ادامه این شیوه‌ها را بررسی خواهیم کرد.

تامین مالی از طریق انتشار اوراق بدهی

گاهی پیش می‌آید که بنگاه‌های اقتصادی به جای آن‌که منابع مالکان یا شرکای جدید را به کار گیرند، به استقراض روی آورند. به این ترتیب تامین مالی خود را انجام می‌دهند. چنان‌چه بنگاهی اعتبار و اندازه مطلوبی داشته باشد، می‌تواند به طور مستقیم از بازار سرمایه منابع موردنیاز خود را به دست آورد. برخی از انواع اوراق بدهی که منتشر می‌شود، به این ترتیب است:

• اوراق مشارکت
• اوراق گواهی سپرده عام یا خاص
• اوراق اجاره
• اوراق مرابحه
• اوراق استصناع
• اوراق سلف موازی استاندارد

تامین مالی از طریق بدهی در شرایطی موردتوجه قرار می‌گیرد که شرکت می‌تواند محصولاتی مشخص را با درآمد ثابت مانند اوراق قرضه یا دیگر ابزار مبتنی بر بدهی منتشر کند. در این حال سرمایه موردنیاز خود را برای توسعه کسب‌وکار می‌تواند به کمک فروش این اوراق به دست آورد. با انتشار اوراق قرضه، سرمایه‌گذارانی که دست به خرید این اوراق می‌زنند، در واقع با این عمل خود به شرکت وام می‌دهند. یعنی پولی را برای خرید اوراق به شرکت قرض می‌دهند. این وام‌دهندگان می‌توانند شخصا عمل کنند یا تامین مالی را در قالب یک شرکت یا نهاد انجام دهند. مبلغی که سرمایه‌گذاری شده است، به عنوان اصل وام در نظر گرفته می‌شود و باید در تاریخی معین در آینده پرداخت شود. چنان‌چه شرکت ورشکست شود، وام‌دهندگان در مقایسه با سهام‌داران ادعای بیشتری در خصوص مالکیت دارایی‌های نقدی خواهند داشت.

در این روش ابزارهای بدهی نقش تامین‌کنندگی را به عهده می‌گیرند. در واقع منابع مالی از سرمایه‌گذارانی به جز سهام‌داران شرکت تامین می‌شود. تامین‌کنندگان در این روش، در ازای سرمایه‌ای که به بنگاه قرض می‌دهند، سودی معین دریافت خواهند کرد.

مزایا و معایب روش‌های تامین مالی مبتنی بر ابزار بدهی

بهتر است در ابتدا با بررسی مزایا و معایب این روش‌ها، بیشتر با آن‌ها آشنا شویم.

مزایا

• مالکیت سهام‌داران محفوظ می‌ماند.
• میزان سود باقی‌مانده حفظ خواهد شد.
• سپر مالیاتی ایجاد می‌شود.
• این روش در قیاس با روش‌های دیگر ارزان‌تر است.
• در این روش نرخ سود واقعی است.
• منابع و روش‌های تامین مالی به این شیوه متنوع خواهند بود.
• ریسک‌های ناشی از سرمایه‌گذاری کم می‌شود.

معایب

• این روش به وثیقه کافی یا ضامن نیاز دارد.
• ریسک نقدینگی در این شیوه افزایش می‌یابد.
• جریان‌های نقدی با کاهش مواجه می‌شوند.
• این روش زمان‌بر است.

مزایا و معایب روش‌های تامین مالی مبتنی بر دارایی

مزایا

• در این روش نیازی به تضمین بازپرداخت سرمایه یا پرداخت سود سهام نیست.
• این روش جذابیت زیادی برای وام‌دهندگان دارد.
• میزان نقدینگی پروژه به این شیوه افزایش خواهد یافت.

معایب

• بخشی از مالکیت دارایی به این طریق از دست خواهد رفت.
• در این روش مالیات بیشتری باید پرداخت شود.
• این روش در مقایسه با هزینه بدهی، نیازمند هزینه‌ تامین بیشتری خواهد بود.
• سود باقی‌مانده به صورت مشارکتی خواهد بود.

تامین مالی از طریق منابع داخل شرکت

روش‌های تامین مالی شرکت‌ها با استفاده از منابع داخلی به شیوه‌هایی اشاره دارد که در آن‌ها سرمایه از محل حقوق صاحبان سهام تامین می‌شود. یعنی سرمایه‌گذاران به عنوان مالکان شرکت در نظر گرفته می‌شوند. انواع روش‌های تامین مالی از منابع داخلی به شرح زیر است:

• افزایش سرمایه (این روش خود به چهار شیوه سود انباشته، آورده نقدی، تجدید ارزیابی دارایی‌ها و صرف سهام تقسیم می‌شود.)
• فروش دارایی
• حساب جاری شرکا

تامین مالی از طریق منابع خارج از شرکت

با نگاهی به نموداری که در بخش‌های قبلی ارائه شد، تامین مالی شرکت‌ها از طریق منابع خارجی می‌تواند به دو دسته منابع داخل کشور و منابع خارج از کشور تقسیم شود. منابع داخل کشور خود به بانک‌ها، بازار سهام و بیمه تقسیم می‌شوند.

منابع تامین مالی داخل کشور

تسهیلات بانکی برای تامین مالی شرکت‌ها

یکی از روش‌های تامین مالی شرکت‌ها از طریق منابع خارج از شرکت، استفاده از تسهیلات بانکی است. در ادامه به تسهیلاتی که بانک‌ها برای تامین مالی شرکت‌ها ارائه می‌دهند نگاهی خواهیم داشت.

قرض‌الحسنه

در این عقود، بانک در مقام قرض‌دهنده، مبلغی مشخص را بر اساس ضوابط معین به اشخاصی حقیقی یا حقوقی قرض می‌دهد.

قراردادهای مبادله‌ای

یکی از روش‌های تامین مالی شرکت های سهامی، به کمک قراردادهای مبادله‌ای انجام می‌شود. قراردادهای مبادله‌ای خود به پنج دسته تقسیم می‌شوند.

۱- اجاره به شرط تملیک

این اعتبار، در دسته اعتبارهای میان‌مدت جای می‌‌گیرد. تامین مالی شرکت‌ها به کمک این قرارداد به این صورت است که تجهیزات سرمایه‌ای و سایر سرمایه‌ها مانند کارخانه یا ماشین‌آلات صنعتی، در اختیار بخش عمومی یا خصوصی قرار می‌گیرد.

۲- فروش اقساطی

این مورد نیز مانند اجاره به شرط تملیک است با این تفاوت که در فروش اقساطی، هم‌زمان با تحویل سرمایه، تحویل‌گیرنده مالک آن خواهد بود. به این ترتیب بانک ماشین‌آلات موردنیاز را خریداری می‌کند و پس از افزودن درصدی بر قیمت آن، دارایی را در اختیار ذی‌نفع قرار می‌دهد.

۳- معاملات سلف

قراداد سلف یکی دیگر از روش‌های تامین مالی شرکت‌هاست. در این روش، متقاضی محصولات واحدهای تولیدی را به قیمتی مشخص پیش‌خرید می‌کند.

۴- مرابحه

مرابحه نیز یکی دیگر از قراردادهای بانکی است که شرکت‌ها برای تامین مالی از آن استفاده می‌کنند. در این قرارداد عرضه‌کننده که همان بانک است، قیمت تمام‌شده اموال و خدمات را اعلام می‌کند. سپس چند درصد سود بر آن می‌افزاد و آن‌ها را به شکل نقدی، نسیه یا اقساطی در سررسیدهای مشخص در اختیار متقاضی می‌گذارد.

۵- جعاله

جعاله یکی از قراردادهای بانکی است که طی آن کارفرما در ازای انجام یک عمل مشخص، اجرت معلومی را پرداخت می‌کند. فرد عمل‌کننده عامل یا پیمان‌کار نام دارد و طرفی که پرداخت را انجام می‌دهد جاعل یا کارفرما نامیده می‌شود. این قرارداد بیشتر در حوزه صنعت و معدن، ساختمان، بازرگانی و … استفاده می‌شود.

قراردادهای مشارکتی

بخش دیگری از تسهیلات بانکی، قراردادهای مشارکتی هستند. این قراردادها نیز خود به ۹ مورد دیگر تقسیم می‌شوند.

۱-مشارکت مدنی

مشارکت مدنی، به این معناست که اشخاص حقیقی یا حقوقی سرمایه‌های خود را به منظور تامین مالی در اختیار شرکت‌های تولیدی،‌ بازرگانی و خدماتی، قرار می‌دهند.

۲-مشارکت حقوقی

مشارکت حقوقی نیز قراردادی است که بر اساس آن بانک بخشی از سرمایه موردنیاز شرکت‌های سهامی جدید را تامین می‌کند یا بخشی از سهام آن شرکت را خریداری می‌کند. به این ترتیب، بانک در سود حاصل از آن شریک می‌شود.

۳-مضاربه

در این نوع از تامین مالی شرکتی، تسهیلات لازم به منظور انجام امور در  اختیار شرکت‌های مذکور قرار می‌گیرد. بر اساس این قرارداد یکی از طرفین، وظیفه تامین سرمایه نقدی را عهده‌دار خواهد شد. طرف دیگر نیز با سرمایه موجود کار می‌کند و هر دو طرف در سود حاصل با هم شریک هستند.

۴-مزارعه

این شیوه تامین مالی، در دسته‌ی روش‌های کوتاه‌مدت قرار می‌گیرد. در این روش یکی از طرفین در زمین فرد دیگر کشاورزی می‌کند. سپس محصول نهایی را با هم تقسیم می‌کنند. این قرارداد معمولا یک‌ساله است.

۵-تسهیم سود

در این روش، دو یا چند شرکت، سرمایه‌ای را جمع‌آوری می‌کنند و هر فرد با توجه به میزان سرمایه اولیه‌اش،‌ در سود یا زیان حاصل از فعالیت‌ها شریک خواهد بود.

۶-مشارکت در سرمایه‌

در این روش، بانک حداکثر یک سوم سرمایه شرکت را تامین می‌کند.

۷-خطوط اعتباری

مطابق این روش، بانک با اعطای تسهیلاتی نظیر اجاره به شرط تملیک و فروش اقساطی، اعتبار لازم را برای فعالیت شرکت‌های متقاضی تامین می‌کند.

۸-استصناع

در این شیوه، اعتبار لازم برای اجرای طرح‌های صنعتی و تجارت کالاهای سرمایه‌ای، تامین می‌شود. استصناع قراردادی است که بر طبق آن، تولیدکننده متعهد می‌شود کالاهایی را با مشخصات معلوم و در زمانی خاص تولید کند.

۹-کمک فنی

در این روش تامین مالی، بانک برخی کمک‌های فنی را به صورت بلاعوض در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهد یا وامی را اعطا می‌کند که به کمک آن، شرکت‌ها می‌توانند مهارت‌های فنی موردنیاز را فراهم کنند.

بازار سرمایه و سهام

در این روش، تامین مالی شرکت‌ها از طریق پذیرش در بازار بورس انجام می‌شود. در این میان دلایل فراوانی وجود دارند که موجب می‌شوند شرکت‌ها تمایل بیشتری به پذیرش در بازار سهام داشته باشند. از جمله مزایای پذیرش شرکت‌ها در بازار بورس می‌توان به سهولت در تامین مالی به منظور انجام پروژه‌ها به کمک اوراق مشارکت اشاره کرد. سهولت در انتقال‌پذیری مالکیت و بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی نیز از مزایای دیگر این روش به شمار می‌رود.

بیمه

صنعت بیمه می‌تواند در مدیریت ریسک فرایندهای تامین مالی سهیم باشد. به این ترتیب، بیمه می‌تواند حداقل ۳۰ درصد از منابع موردنیاز را از طریق سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت در اختیار شرکت‌ها بگذارد. در این میان بیمه سپرده، بیمه اعتباری،‌ بیمه عدم‌النفع و بیمه نوسانات نرخ ارز، در دسته انواع بیمه به منظور مدیریت ریسک جای می‌گیرند.

تامین مالی از طریق منابع خارج از کشور

برخی مواقع و در بعضی از طرح‌ها و پروژه‌ها، نمی‌توان تامین مالی را از طریق منابع داخل کشور انجام داد. در این شرایط، شرکت‌ها برای این‌که وجوه نقد موردنیاز خود را تامین کنند، به منابع خارج از شرکت روی می‌آورند.

دلایل استفاده از منابع خارج از کشور برای تامین مالی شرکت‌ها

از جمله دلایلی که باعث روی آوردن به تامین مالی از منابع خارج کشور می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نیاز به حجم بالای سرمایه‌گذاری
• وجود ریسک بالا در پروژه به لحاظ سیاسی و اقتصادی
• حضور در بازارهای جهانی و اطمینان از این‌که کالا در بازار کشورهای دیگر به فروش می‌رود.
• ناکافی بودن اعتبارهای دولتی به منظور تامین مالی
• محدودیت مالی بانک‌های داخلی برای تامین مالی طرح‌ها و پروژه‌های مختلف
• اعمال سیاست‌های پولی بانک مرکزی

برای تامین مالی از طریق منابع خارج از کشور، چه روش‌هایی وجود دارد؟

نمودار زیر دو دسته اصلی روش‌های تامین مالی شرکت‌ها از طریق منابع خارجی را نشان می‌دهد. این دو دسته عبارت‌اند از روش‌های قرضی و غیرقرضی.

روش‌های قرضی تامین مالی خارجی

در این بخش ابتدا روش‌های قرضی تامین مالی خارجی را بررسی می‌کنیم.

تامین مالی شرکتی

در این روش کشور یا موسسه وام‌دهنده، هم وامی را به شرکت متقاضی اعطا می‌کند و هم بر نحوه مدیریت و خرج کردن سرمایه نظارت می‌کند. وام‌دهنده از همان نخست، زمینه‌های مصرف وام را اعلام می‌کند.

تامین مالی پروژه‌ای

در این مورد از روش‌های تامین مالی شرکت‌ها، یک موسسه تامین مالی مستقل ایجاد می‌شود تا در زمینه تامین مالی پروژه‌های زیربنایی به فعالیت بپردازد. برخلاف روش قبلی، در این شیوه وام‌دهنده نظارتی بر روی مصرف وام ندارد. اما این شیوه خود به زیرمجموعه‌های زیر تقسیم می‌شود:

۱- تسهیلات اعتباری خارجی میان‌مدت (فاینانس): لغت فاینانس را می‌توان به معنای مالیه یا تامین مالی ترجمه کرد. دریافت تسهیلات اعتباری خارجی میان‌مدت از جمله روش‌های تامین مالی شرکت‌ها به شمار می‌رود. فاینانس روشی است که در آن، بین دو کشور سرمایه‌پذیر و سرمایه‌گذار قراردادی منعقد می‌شود. در این قرارداد، سرمایه‌گذار منابع لازم را برای اجرای طرح یا پروژه‌ای را به همراه نیروی انسانی متخصص، انتقال فناوری، ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد اولیه و توان ارزی لازم، تامین می‌کند.

هنگامی که طرح به بهره‌برداری می‌رسد، با توجه به میزان سرمایه‌گذاری و هم‌چنین بهره‌ای که کشور سرمایه‌گذار دریافت می‌کند،‌ سرمایه‌پذیر ملزم به انجام تعهداتی خواهد بود؛ تعهدی مبنی بر آن‌که کل قیمت تمام‌شده طرح یا پروژه را به شکل اقساطی به اطلاع کشور سرمایه‌گذار برساند. فاینانس برای وام‌های بلندمدت مورد استفاده قرار می‌گیرد و ممکن است به صورت خودگردان باشد یا غیرخودگردان و مزایای زیر را در بر دارد:

• پایین بودن نرخ بهره
• امکان بازپرداخت در بلندمدت
• امکان مدیریت توسط طرف داخلی
• انتقال ریسک (به این صورت که ریسک دریافت وام به اعتبارگیرنده و ریسک نوسان بازار ارز به شرکت خارجی منتقل می‌شود.)

از جمله معایب فاینانس نیز باید به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش جرایم بانکی و بهای تمام‌شده پروژه در صورت تاخیر در زمان اجرای پروژه
• عدم انتقال دانش فنی و تکنولوژی. در این روش تنها سرمایه فیزیکی جذب می‌شود.
• عدم افزایش رقابت در صنعت کشور
• بالاتر بودن هزینه بیمه وام‌های پرداختی به شرکت‌های ایرانی در مقایسه با استانداردهای بین‌المللی. این امر به آن دلیل است که از نظر سرمایه‌گذاران خارجی، ریسک سرمایه‌گذاری در ایران بالاست. در نهایت، افزایش هزینه بیمه موجب افزایش بهای تمام‌شده پروژه می‌شود و در نتیجه سود بنگاه‌ها کم می‌شود.

۲- تسهیلات اعتباری خارجی کوتاه‌مدت (ریفاینانس): تامین مالی مجدد یا ریفاینانس، عملی است که طی آن از خطوط اعتباری کوتاه‌مدت بین بانکی حداکثر یک‌ساله، به منظور گشایش اعتبارات اسنادی برای واردات کالا استفاده می‌شود. در این روش تمام واردکنندگان کالا و خدمات می‌توانند به کمک خطوط اعتباری بین‌بانکی، نسبت به افتتاح اعتبارات اسنادی اقدام کنند.

تامین مالی مجدد، به نوعی گشایش اعتبار اسنادی است که در آن فروشنده یا فرد ذی‌نفع، در هنگام معامله و مطابق شرایط اعتبار، وجه اسناد را به شکل نقدی از بانک کارگزار دریافت می‌کند. خریدار هم با در نظر گرفتن قراردادی که با بانک منعقد کرده است، در موعدی که در قرارداد درج شده است، بازپرداخت وجه اسناد را انجام می‌دهد.

۳- نسیه (یوزانس): نسیه تضمین‌شده یا یوزانس معانی مختلفی دارد. از جمله به معنای فرجه، مدت، بهره پول و مهلت پرداخت است. اما در تجارت بین‌الملل، یوزانس به معنای نسیه‌ی تضمین‌ شده است. در فرهنگ سرمایه‌گذاری نیز این لغت به معنای توافق برای پرداخت قیمت تجهیزات دریافتی و ارائه‌ی برات مدت‌دار در قبال آن است. یوزانس به زبان ساده، روشی است که طی آن کالا و خدمات به شکل نسیه وارد می‌شوند.

۴- خطوط اعتباری: در این حالت، کسی که خطوط اعتباری را دریافت می‌کند هیچ پولی پرداخت نمی‌کند. این شخص یا شرکت به اندازه‌ای مشخص از خدمات استفاده می‌کنند و بر اساس توافق‌هایی که قبلا انجام شده، بازپرداخت را انجام می‌دهند.

۵- وام‌های بین‌الملی: در این روش نیز شرکت وامی را دریافت می‌کند و موسسه وام‌دهنده، کنترل لازم را بر نحوه مصرف وام در طی مدت پروژه انجام می‌دهد.

روش‌های غیرقرضی تامین مالی خارجی

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی

در این روش، یک یا چند سرمایه‌گذار خارجی در سهام یک موسسه داخلی سرمایه‌گذاری می‌کنند. به این ترتیب، سرمایه‌گذار خارجی از این عمل حقوقی دریافت می‌کند. این روش خود به چند دسته تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از: تملک یا خرید، تشکیل یک شعبه فرعی از شرکت، سرمایه‌گذاری مشترک، مشارکت در تولید، مشارکت در سود و مشارکت زمانی.

سرمایه‌گذاری غیرمستقیم خارجی

در این نوع از روش‌های تامین مالی شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران خارجی تمایلی به خرید سهام ندارند. به این ترتیب سرمایه‌گذار بر روند اجرای فعالیت شرکت نظارتی ندارد و تنها در سود و زیان آن شریک خواهد بود.

از جمله قراردادهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم خارجی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• BOT یا ساخت،‌ بهره‌برداری و واگذاری
• BOO یاساخت، بهره برداری، مالكيت
• BLT یاساخت، اجاره، انتقال
• BLO یا ساخت، اجاره، بهره برداری
• DBOM یا طراحی، ساخت، بهره برداری، نگهداری
• ROT یا احياء، بهره‌برداری، انتقال
• ROO یا احيا، بهره‌برداری، مالكيت

تجارت متقابل

در این روش، صادرکننده یا واردکننده، متعهد می‌شود که محصولات یا خدماتی را صادر یا وارد کند و در ازای آن به همان میزان و یا به اندازه‌ای که مورد توافق طرفین است، کالا یا خدمات را به کشور مقابل صادر و یا از آن وارد کند.

انواع قراردادهای تجارت متقابل عبارت‌اند از:

• معاملات بارتر یا تهاتر: در این روش، کالا و خدمات با هم مبادله می‌شوند بدون آن‌که پولی رد و بدل شود.
• خرید متقابل: قرارداد جداگانه‌ای است که مطابق آن، یک سمت تعهدی در خصوص فروش کالا می‌دهد و سمت دیگر تعهد می‌کند که کالا را از طرف تجاری خود خریداری ‌کند.
• افست: صادرکننده قطعات و تجهیزات، متعهد می‌شود که قطعات موردنیاز را از کشوری دیگر خریداری کند یا امکانی فراهم آورد که بتوان این قطعات را خریداری کرد.
• بیع متقابل: در این شیوه از تامین مالی شرکت‌ها، سرمایه‌گذار خارجی منابع موردنیاز را فراهم می‌کند و در ازای آن محصولاتی را که با کمک این تسهیلات تولید می‌شوند، در زمانی معین خریداری می‌کند.
• اوراق قرضه: در این نوع از اوراق، خریدار در نقش طلب‌کار شرکت ظاهر می‌شود و شرکت موظف است که در زمان مقرر، بهره سرمایه‌گذار را پرداخت کند. اصل مبلغ نیز در سررسید به خریدار اوراق بازگردانده خواهد شد.
• جبران: در این روش، قیمت کالاهای صادراتی از طریق واردات کالا از آن کشور جبران می‌شود.

ابزار اسلامی تامین مالی شرکت‌ها

اوراق صکوک، در دسته اوراق بهادار اسلامی جای می‌گیرند و یکی دیگر از روش‌های تامین مالی شرکت‌ها محسوب می‌شوند. این اوراق معمولا در سه گروه عمده‌ی زیر، قابل دسته‌بندی هستند:

• ابزارهای مالی غیرانتفاعی به منظور تامین مالی با اهداف خیرخواهانه
• ابزارهای مالی انتقاعی برای افرادی که ریسک‌گریز هستند. این روش با سود معینی همراه است.
• ابزارهای مالی انتفاعی برای افرادی که ریسک‌پذیر هستند. در این شیوه،‌ سود معین نیست. اوراق صکوک شامل اوراق اجاره،‌ مرابحه، مضاربه، جعاله،‌ استصناع، اوراق رهنی و مزارعه هستند که پیش‌تر به توضیح آن‌ها پرداختیم.

جمع‌بندی

تامین مالی شرکت‌های بورسی، به فرایندی گفته می‌شود که طی آن سرمایه لازم برای توسعه شرکت جمع‌آوری می‌شود. روش‌های تامین مالی شرکتی به طور کلی به دو دسته روش‌های داخل شرکت و روش‌های خارج از شرکت تقسیم می‌شود. روش‌های داخلی به حقوق صاحبان سهام مربوط است. از جمله این روش‌ها می‌توان به افزایش سرمایه اشاره کرد.

تامین مالی خارج از شرکت نیز، خود به دو دسته منابع داخل کشور و خارج از کشور تقسیم می‌شود. در این روش از ابزار بدهی استفاده می‌شود. این نوع از روش‌های تامین مالی شرکت‌های سهامی، به دلیل نرخ پایین‌ آن‌ها در قیاس با بازده موردانتظار سهام‌داران و همچنین صرفه‌جویی مالیاتی، روش مطلوبی محسوب می‌شود.