فرایند تقسیم و پرداخت سود سهام؛ از محاسبه تا واریز
بیشتر شرکت‌های بورسی در پایان سال مالی خود، سود به دست آمده‌ی سهامداران را محاسبه می‌کنند؛ سودی که با نام DPS شناخته می‌شود. فرایند تقسیم و پرداخت سود سهام هر کدام از شرکت‌ها، الگوی مشخصی دارد اما در زمان‌بندی‌ها و اشکال مختلف انجام می‌شود که وابسته به تصمیمات مصوب مجمع عمومی عادی سالیانه و اساس‌نامه شرکت‌هاست.
طبق قوانین، هر شرکتی حداکثر هشت ماه از تاریخ تصویب، فرصت دارد که سود سهامداران را پرداخت کنند. پرداخت سود سهام چه به صورت حضوری و چه غیرحضوری، فرایند و الگوی ثابتی دارد که در ادامه این مطلب به طور مفصل شرح خواهیم داد؛ اما پیش از بررسی آن، لازم است با محل تامین سود سرمایه‌گذاران و چگونگی محاسبه سود و چگونگی تصویب آن نیز آشنا شوید.
بیشتر بخوانید
سود سرمایه‌گذاران از چه محلی تامین می‌شود؟
افرادی که در شرکت‌های بورسی سرمایه‌گذاری می‌کنند، معمولاْ از دو محل می‌توانند به سود برسند:
- از محل افزایش قیمت سهام (Capital Gain) که از رشد قیمت سهام به دست می‌آید. فرض کنید سهام یک شرکت را به مبلغ هر برگه ۱۵۰ تومان خریداری کرده‌اید. زمانی که سرمایه‌گذار سهم را در مبلغی بالاتر از این قیمت بفروشد، مشخص است که از این سرمایه‌گذاری سود به دست آورده است. این روش به عنوان کسب عایدی سرمایه نیز شناخته می‌شود.
- از محل سود قابل تقسیم شرکت (سود سالانه در قالب فرایند پرداخت سود سهام) که به سود نقدی شرکت به ازای هر سهم مربوط می‌شود. میزان این سود با توجه به سیاست‌های شرکت در تقسیم سود سهام متفاوت خواهد بود. البته باید همین‌جا اشاره کنیم که تمام شرکت‌های بورسی لزوما سودده نیستند و نمی‌توانند سود نقدی را به سرمایه‌گذاران پرداخت کنند. همچنین برخی شرکت‌ها با وجود سودده بودن، برای آن‌که طرح‌های توسعه خود را اجرایی کنند و موجب پیشرفت شرکت شوند، سود‌های حاصل را انباشته می‌کنند. پس مشخص است که تقسیم سود سهام در این شرکت‌ها محدودتر است.
سود خالص چیست؟
با توجه به ماده ۲۳۷ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت، منظور از سود خالص شرکت‌ها در هر سال مالی، درآمد شرکت مذکور در همان سال مالی است که هزینه‌ها، استهلاک‌ها و ذخایر از آن کسر شده است. پس از انجام این کسورات، سود خالص شرکت به دست می‌آید.
سود قابل تقسیم چیست؟
با توجه به ماده ۲۳۹ همین لایحه، منظور از سود قابل تقسیم، همان سود خالص سال مالی است که مبالغ زیر از آن کسر شده است:
- زیان‌های سال‌های مالی پیشین
- اندوخته قانونی مذکور
- سایر اندوخته‌های اختیاری
- سود قابل تقسیم سال‌های پیش که هنوز تقسیم نشده است.
به یاد داشته باشید که مالیات نیز باید از مبلغ نهایی کسر شود. پس از این‌که موارد مذکور مطابق قانون از سود حاصل کسر شود، مبلغ باقی‌مانده در قالب سود قابل تقسیم میان سرمایه‌گذاران تقسیم خواهد شد.
شرکت سودده موظف است ۱۰ درصد از سود قابل تقسیم را میان سرمایه‌گذاران تقسیم کند. همچنین مطابق با قانون، چنان‌چه شرکت زیان انباشته داشته باشد، تقسیم سود سهام به هیچ طریق مقدور نخواهد بود.
به بیان دیگر، شرکت در شرایطی می‌تواند تقسیم سود داشته باشد که در پایان سال مالی، سود انباشته‌ای داشته باشد. چنان‌چه شرکتی طی یک سال مالی سودی نداشته باشد ولی در پایان سال مالی، با در نظر گرفتن زیان آن سال سود انباشته‌ای داشته باشد، می‌تواند تقسیم سود سهام را انجام دهد.
فرایند تصویب سود نقدی چگونه است؟
در فرایند پرداخت سود سهام، ابتدا باید سود نقدی به تصویب برسد که این مسئله، منوط به تصویب صورت‌های مالی شرکت در مجمع است. سهامداران با شرکت در مجمع عمومی عادی سالیانه، صورت‌های مالی شرکت‌ها را به همراه گزارش حسابرس مستقل در اختیار خواهند داشت. بهتر است بدانید که مطابق ماده ۷۸ قانون تجارت برای این‌که اجلاس مجمع عمومی عادی رسمیت پیدا کند، لازم است که حداقل بیش از نیمی از سهام‌دارانی که حق رای دارند در این جلسه حضور پیدا کنند.
اگر در دعوت نخست، تعداد افراد به حد نصاب نرسد، جلسه دوم با حضور هر تعدادی از صاحبان سهام که حق رای دارند، رسمیت پیدا می‌کند. بر همین اساس مصوبات این جلسه نیز قانونی خواهد بود. البته لازم است که در دعوت دوم، نتیجه دعوت اول و عدم تشکیل جلسه قبلی قید شود.
تصویب صورت‌های مالی در مجمع عمومی
اصلی‌ترین کاری که در این مجمع انجام می‌شود، تصویب صورت‌های مالی از جانب سهامداران شرکت است. به این منظور، ابتدا حسابرس مستقل، گزارش خود را ارائه می‌کند. سپس مدیران شرکت‌ها توضیحات لازم را در خصوص کارهایی که تا کنون انجام شده و همچنین برنامه‌های آتی بیان می‌کنند. در نهایت با آرای حاضرین در جلسه، صورت‌های مالی تصویب می‌شوند.
تصویب صورت‌های مالی به آن معناست که سهامداران به نوعی از عملکرد مدیران شرکت راضی بوده و آن را تایید کرده‌اند. پس از این‌که صورت‌های مالی به تصویب رسید، زمان آن فرا میرسد که سود تقسیمی سهام نیز تصویب شود. هیئت مدیره شرکت میزان سود تقسیمی را با توجه به مواردی نظیر مقدار سود، وضع نقدینگی شرکت و برنامه‌های آینده، پیشنهاد می‌دهد.
میزان سود تقسیمی سهام باید چقدر باشد؟
ماده ۸۶ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت، بیان می‌کند که مجمع عمومی عادی می‌تواند در مورد تمام امور شرکت تصمیم‌گیری کند؛ به جز مواردی که تصمیم‌گیری در مورد آن‌ها در صلاحیت مجمع عمومی موسس و فوق‌العاده است. پس تصمیم‌گیری درباره میزان سود تقسیمی سهام نیز بر عهده مجمع عمومی خواهد بود. امکان دارد که مجمع با سود تقسیمی پیشنهادی موافقت و یا آن را تصویب کند. این امکان هم وجود دارد که مبلغی دیگر را پیشنهاد دهد و به تصویب برساند.
اما به عنوان یک سهام‌دار، برای آگاهی از میزان سود نقدی سالانه شرکت‌ها باید به گزارشی با عنوان «خلاصه تصمیمات مجمع عمومی عادی سالیانه» مراجعه کنید. این گزارش در سامانه جامع اطلاع‌رسانی ناشران یا کدال به آدرس codal.ir، قابل دسترسی است. میزان سود نقدی در جدولی با عنوان «میزان سود قابل تخصیص» در این گزارش مشخص شده است.
بیشتر بخوانید
سود نقدی سهام به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
سود سهام، به سهام‌دارانی میرسد که در زمان برگزاری مجمع عمومی سالیانه شرکت، سهم را در سبد سهام خود داشته باشند. یعنی نه تاریخ خرید سهم و نه تاریخ فروش آن در این مورد اهمیتی ندارد. با این تفاسیر، حتی اگر دو یا سه روز پیش از برگزاری مجمع نیز اقدام به خرید سهام شرکت مذکور کرده باشید و هنگام برگزاری مجمع، سهام را هم‌چنان در اختیار داشته باشید، مشمول سود نقدی خواهید شد.
شرایط پرداخت سود سهام به سهامداران در شرکت‌های سهامی عام
در شرکت‌های سهامی عام، تقسیم و پرداخت سود سهام با دو شرط زیر انجام می‌شود:
- در صورتی که سود قابل تقسیمی موجود باشد.
- در صورتی که مجمع عمومی صاحبان سهام، تقسیم سود سهام را تصویب کرده باشد.
فرایند پرداخت سود سهام شرکت‌های بورسی چگونه است؟
معمولا مجامع بیشتر شرکت‌های بورسی، از خرداد تا انتهای مرداد تشکیل می‌شود. بر اساس قانون تجارت، شرکت‌ها ملزم هستند که حداکثر هشت ماه بعد از آن‌که سود نقدی در مجمع تصویب شد، شروع به پرداخت و تقسیم سود سهام کنند.
اما نحوه پرداخت سود سهام باید در مجمع عمومی یا جلسه هیئت مدیره مشخص شود. پرداخت می‌تواند به شکل نقدی یا غیرنقدی صورت گیرد؛ حتی در مواردی دیده شده است که سود سهام در قالب کالاهای تولیدی شرکت به سهامداران پرداخت می‌شود؛ یا ممکن است بخشی از سود سهام، به صورت نقدی بین صاحبان سهام توزیع شود و بخش دیگری از آن به منظور تامین وجوه سهام پس از افزایش سرمایه در نظر گرفته شده باشد. در نتیجه تهاتر و تسویه صورت می‌گیرد. البته این امکان وجود دارد که در اساس‌نامه شرکت‌ها، مهلت کوتاه‌تری برای پرداخت و تقسیم سود سهام معین شود.
برخی از شرکت‌ها پس از اتمام مهلت هشت‌ماهه، هم‌چنان فرایند پرداخت سود سهام را انجام نمی‌دهند. در شرایط عدم دریافت سود نقدی سهام، سهامداران می‌توانند با توجه به قوانین موجود، حق و حقوق خود را مطالبه کنند. به این منظور باید اظهارنامه قانونی تهیه کنند و مطالبه سود خود را از طریق آن اعلام کنند. به این ترتیب شرکت‌های مشمول خسارت تاخیر، سود مربوطه را به سهامداران پرداخت خواهند کرد. البته به یاد داشته باشید که در چنین مواردی، خودداری مدیران در پرداخت سود سهام، وجه کیفری ندارد. یعنی سهامداران برای آن‌که مطالبات ناشی از سود سهام را وصول کنند، تنها می‌توانند اموال شرکت را توقیف کنند.
اطلاع از فرایند پرداخت و دریافت سود نقدی سهام
گفتیم که برای آگاهی از مبلغ و فرایند پرداخت سود سهام شرکت‌های بورسی، می‌توانید به سایت کدال مراجعه کنید. در این سایت باید اطلاعیه مربوط به شرکت مورد نظر را پیدا کنید و یا با بخش امور سهام آن شرکت ارتباط بگیرید. افرادی که سهام شرکتی را به تازگی خریداری می‌کنند و آشنایی زیادی با فرایند دریافت سود ندارند، باید به این امر دقت کنند که پرداخت سود سهام و تاریخ آن، در مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شرکت‌ها مشخص می‌شود.
برای آگاهی از مقدار سود سهام و همچنین نحوه پرداخت سود، می‌توان به این شیوه اقدام کرد:
- ابتدا وارد سامانه جامع ناشران شوید.
- به بخش جستجوی اطلاعیه مراجعه کنید.
- در قسمت نام/ نماد، نماد موردنظر را وارد کنید.
- سپس در قسمت نوع اطلاعیه از منوی کشویی، زمان‌بندی پرداخت سود را انتخاب کنید.
- در انتهای فرم، دکمه جستجوی اطلاعیه را بفشارید.
- چنان‌چه اطلاعیه‌ای در مورد سهام مذکور منتشر شده باشد، می‌توانید با کلیک روی آیکون‌های مربوطه فایل را دریافت و مطالعه کنید.
- نحوه دریافت سود را می‌توانید در این اطلاعیه مشاهده کنید.
لازم به ذکر است که ممکن است یک شرکت در مجمع، تاریخ واریز سود سهام را اعلام نکند. به این ترتیب شرکت وظیفه دارد که پس از مشخص شدن تاریخ دقیق، این امر را از طریق اطلاعیه‌ای در سامانه کدال منتشر کند. در نتیجه سهامداران می‌توانند از این تاریخ آگاه شوند. البته در برخی از موارد هم پیش از برگزاری مجمع، شرکت زمان‌بندی پرداخت سود را بر روی سایت کدال منتشر می‌کند.
روش‌های مختلف در فرایند پرداخت سود سهام
پس از این‌که در مجمع سالیانه، سود نقدی سهام به تصویب رسید، سهامداران باید تا زمان توزیع سود منتظر بمانند. تقسیم سود سهام معمولا به سه طریق انجام می‌شود:
- واریز سود به حساب بانکی سهام‌دار
- مراجعه حضوری سهام‌دار به بانک
- از طریق سامانه سجام
این روزها واریز سود از طریق سامانه سجام مزایای بیش‌تری دارد. همچنین سهامداران عدالت تنها از طریق سجام می‌توانند سود سهام خود را دریافت کنند.
روش اول: واریز سود به حساب بانکی سهام‌دار
در برخی از موارد، شرکت‌ها در اطلاعیه زمان‌بندی پرداخت سود سهام، از سهامداران می‌خواهد اطلاعاتی را به ایمیل شرکت ارسال و یا به قسمت امور سهام شرکت فکس کنند. این اطلاعات معمولا شامل شماره حساب بانکی و کد بورسی است. ارسال اطلاعات از طریق سایت شرکت و یا پست نیز امکان‌پذیر است.
در این روش پس از آن‌که مشخصات و شماره حساب سهام‌دار به دست شرکت میرسد، سود تعلق گرفته به او در زمان مقرر واریز می‌شود. به این نکته هم توجه کنید که برخی از شرکت‌ها پرداخت را تنها به حساب یک بانک خاص انجام می‌دهند. در چنین شرایطی مشخص است که سهام‌دار باید ابتدا در بانک مورد نظر، افتتاح حساب کند و سپس مشخصات آن را برای شرکت ارسال کند.
روش دوم: مراجعه حضوری سهام‌دار به بانک
در بیشتر موارد، این شرکت‌ها هستند که بانک موردنظر خود را برای انجام فرایند پرداخت سود سهام معرفی می‌کنند. در این شرایط سهامداران باید با در دست داشتن کارت شناسایی و کد سهام‌داری خود به بانک مذکور مراجعه کنند. پس از تکمیل فرم دریافت سود نقدی شرکت، سهام‌دار می‌تواند سود خود را به صورت نقدی دریافت کند. همچنین این امکان وجود دارد که سود به حساب شخص واریز شود.
روش سوم: پرداخت سود سهام از طریق سامانه سجام
با توجه به مشکلاتی که در دو روش قبلی وجود داشت، تدبیری اندیشده شد تا دریافت سود سهام شرکت‌ها بدون مراجعه حضوری به بانک مقدور شود. به همین جهت سامانه‌ای جدید با عنوان سامانه سجام راه‌اندازی شد. بر اساس تصمیم‌های شرکت بورس اوراق بهادار تهران در خصوص لزوم پرداخت سود سهام از طریق سامانه سجام، مدتی است که شرکت‌ها موظف‌اند تقسیم سود سهام را به این شیوه انجام دهند. به این ترتیب شرکت‌ها باید سود حاصل را به حساب شرکت سپرده‌گذاری مرکزی (سمات) به آدرس csdiran.ir واریز کنند. سپس شرکت این مبلغ را به شماره شبایی که سهام‌دار در سامانه سجام وارده کرده است واریز می‌کند.
این روش مزایایی دارد که در ادامه به چند مورد آن اشاره می‌شود:
- دریافت سود سهام شرکت‌ها بدون مراجعه حضوری به بانک
- صرفه‌جویی در وقت و هزینه
- واریز سود سهام به صورت خودکار
- عدم وجود خطا در پرداخت سود سهام
- متمرکز بودن واریز‌ها و همچنین هماهنگی در پرداخت سود
بدیهی است که تنها افرادی می‌توانند از این خدمات بهره‌مند شوند که پیش‌تر در سایت سجام ثبت‌نام کرده‌اند و کد بورسی دارند. سهامداران عدالت تنها از طریق ثبت نام و احراز هویت در سجام، می‌توانند سود سهام خود را دریافت کنند. برای آشنایی بیشتر با سامانه سجام و آموزش ثبت نام و احراز هویت در آن، مقاله‌ی «سامانه سجام چیست و چطور در آن ثبت نام کنیم؟» را بخوانید.
نکته
در هر شرکت، سهام‌دارانی وجود دارند که طی چندین سال موفق نشده‌اند سود سهام خود را دریافت کنند. این مسئله ناشی از عدم آگاهی این افراد از نحوه و فرایند پرداخت سود سهام است. اما هر شرکت بورسی، در چارت اداری خود قسمتی دارد که وظیفه راهنمایی و پاسخ‌گویی به ابهامات سهامداران را به عهده دارد. این بخش با نام امور سهام شناخته می‌شود. به این ترتیب سهامداران قدیمی که موفق به دریافت سود خود نشده‌اند، می‌توانند با این بخش تماس بگیرند. در سایت اصلی شرکت‌ها می‌توانید شماره تلفن این بخش را بیابید.
جمع‌بندی
در فرایند پرداخت سود سهام، ابتدا سود خالص قابل تقسیم شرکت‌ها محاسبه شده و سپس در مجمع عمومی عادی سالیانه مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ سپس به تصویب اکثریت سهامداران میرسد. مبلغ این سود ابتدا از سوی شرکت مربوطه پیشنهاد می‌شود و سهامداران حاضر در مجمع می‌توانند آن را تایید کنند یا مبلغ متفاوتی را پیشنهاد کنند. به یاد داشته باشید که تمام شرکت‌ها سودده نیستند و بعضی شرکت‌ها نیز سود سهام را به طرق مختلف، در راستای منافع شرکت هزینه می‌کنند و توان پرداخت سود به سهامداران خود را ندارند.
پس از این، سهامداران می‌توانند در تاریخ مشخص شده، سود خود را به یکی از سه طریق واریز مستقیم به حساب بانکی از سوی شرکت، دریافت سود نقدی به صورت حضوری در بانک و همچنین دریافت از سامانه سجام، دریافت کنند. هر فردی که هنگام برگزاری مجمع، مالک سهام مذکور باشد، مشمول این سود خواهد شد.
