کاهش تقاضای نفت در ماه‌های آینده مطابق پیش‌بینی اوپک و اداره اطلاعات انرژی آمریکا
نفت یکی از مهم‌ترین کامودیتی‌هایی است که کاهش یا افزایش تقاضای آن همیشه برای تحلیل‌گران و اقتصاددانان اهمیت دارد. هرگونه واقعه‌ی کلان نظیر کووید ۱۹، قرنطینه‌های چین، اختلال در زنجیره تامین، تجاوز روسیه به خاک اوکراین و مواردی از این دست، می‌تواند به تغییرات تقاضای نفت دامن بزند. اما سوال اینجاست که در شرایط فعلی، آیا تقاضا برای نفت هم‌چنان بالا خواهد ماند؟ اگر پاسخ مثبت است، پس چه زمانی شاهد کاهش آن خواهیم بود. این همان مسئله‌ای است که توان تحلیل در این مقاله به آن می‌پردازد و در پی پاسخ به آن است. در جریان این بررسی، پیش‌بینی سه نهاد بزرگ را هم از تقاضای نفت در سال جاری و سال آینده ارائه می‌کنیم.
آنچه می‌خوانید ترجمه‌ی مقاله‌ای تحت عنوان «Oil Demand Forecasts Aren’t as Bullish as They Seem» است که در تاریخ ۱۴ آگوست ۲۰۲۲ (۲۳ مرداد ۱۴۰۱) در بلومبرگ منتشر شده است.
فهرست مطالب
بازبینی پیش‌بینی‌ها برای تقاضای نفت
از آنجا که قیمت گاز افزایش پیدا کرده است، نفت به یک سوخت جذاب تبدیل شد که جایگزین خوبی به حساب می‌رود. اما مسئله اینجاست که ذخایر گاز طبیعی اروپا در حال تکمیل است و روند تکمیل آن سرعت بالایی هم دارد. اخیرا سه سازمان معتبر در پیش‌بینی‌های تقاضای نفت تجدیدنظرهایی انجام داده‌اند. بر این اساس تقاضای نفت در آینده آن‌قدرها هم که به نظر می‌رسید صعودی نخواهد بود. نباید در مورد افزایش قیمت‌ها هیجان‌زده عمل کرد.
آژانس بین‌المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده و سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) همگی پیش‌بینی‌های خود را از تقاضای نفت به روز کردند. دو مورد از این موارد، در برآوردهای خود تقاضای نفت را برای امسال و سال آینده کاهش دادند. تنها آژانس بین‌المللی انرژی بود که پیش‌بینی‌های خود را افزایش داد.
باید گفت که این تنها یک تغییر جزئی از سوی این آژانس مستقر در پاریس تلقی نمی‌شد. این سازمان تقاضای نفت را برای سال جاری به ۵۲۰ هزار بشکه در روز افزایش داد و بخش اعظم این تقاضا را نیز تا سال ۲۰۲۳ امتداد داد. در ظاهر چنین به نظر می‌رسد که این اتفاق برای نفت بسیار خوش‌بینانه است. اما دلایل زیادی برای احتیاط وجود دارند.
سیر تکاملی تقاضای نفت
بهتر است در ابتدا دیدگاه‌های واقعی سه نهادی را که بالا در مورد آن‌ها صحبت کردیم، با هم مقایسه کنیم و آن‌ها را در بستر تاریخی خودشان قرار دهیم. تعداد تقاضای جدید در بازبینی آژانس بین‌المللی انرژی برای سال ۲۰۲۲ به گونه‌ای است که تقریبا این آژانس را جایی در بین دو سازمان دیگر جای می‌دهد. چشم‌انداز این سازمان اکنون به همان نقطه‌ای برگشته است که ماه مارس در آنجا قرار داشت. بنابراین اگرچه بازنگری آژانس بین‌المللی انرژی بزرگ بود اما به هر طریق هم‌چنان در محدوده‌ی حد و مرز دیگر سازمان‌ها قرار دارد.
نکته‌ی قابل توجه دیگر در پیش‌بینی‌ها این بود که دیگر خبری از آن رشد و صعود در تقاضای نفت به چشم نمی‌خورد. بلکه این تقاضا به سرعت در حال ناپدید شدن است. نمودار زیر به خوبی این مسئله را نشان می‌دهد. در سه ماه نخست سال تقاضای جهانی نفت به صورت سال به سال حدود ۵ میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کرد. این مسئله‌ای است که هر سه نهاد بر سر آن اتفاق نظر داشتند. اما آنچه اکنون در حال وقوع است این است که روند افزایشی تقاضای نفت اکنون در حال کاهش است.
زمانی که مقایسه‌های سال به سال را مدنظر قرار می‌دهیم، این اتفاق اصلا غیرمنتظره نیست. تقاضای نفت در ابتدای سال ۲۰۲۱ هنوز متاثر از پیامدهای نامطلوب همه‌گیری بود. به همین خاطر بازگشت مجدد آن در ابتدای سال جاری امری کاملا منطقی به نظر می‌رسید. پس از آن هم که فعالیت‌های اقتصادی و مسافرت‌ها در سال ۲۰۲۱ سرانجام زیاد شد. به همین خاطر چنین انتظاری می‌رفت که رشد تقاضای نفت در فصل‌های مشابه در سال ۲۰۲۲ کاهش پیدا کند.
فاکتورهای موثر در پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی
حالا بهتر است با جزئیات بیشتری به این مسئله نگاه کنیم که چرا آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی خود را از تقاضای نفت افزایش داده است. در واقع در این بازبینی دو عامل دخیل و موثر بوده‌اند.
تولید برق
این سازمان افزایش تقاضا برای تولید نفت را به منظور تولید برق پیش‌بینی می‌کند؛ مخصوصا در خاورمیانه. یعنی جایی که تقاضا برای برق افزایش پیدا می‌کند تا سیستم‌های تهویه بتوانند در طول تابستان به خوبی به وظیفه‌ی خود عمل کنند. مثل سال ۲۰۲۱، سال ۲۰۲۲ هم سال گرمی بوده است. حداکثر دمای روز در ریاض عربستان به طور میانگین، از ابتدای ژوئن بیش از ۴۳ درجه سانتیگراد (۱۹ درجه فارنهایت) بوده است و انتظار هم نمی‌رود که تا قبل از اکتبر خبری از کاهش دما باشد. این امر مانع از کاهش تقاضای نفت در شرایط فعلی می‌شود.
همین استفاده از نفت در خاورمیانه، مدتی به تقاضای نفت دامن می‌زند. اما بعید است که با آغاز ماه‌های سردتر، تقاضای بالا هم‌چنان حفظ شود. وضعیت در اروپا ممکن است متفاوت جلوه کند. آژانس بین‌المللی انرژی در پیش‌بینی‌اش به افزایش استفاده از نفت برای تولید برق در کشورهای پرتغال، اسپانیا، بریتانیا و هم‌چنین ژاپن اشاره می‌کند.
ذخایر گازی اروپا
درست است که در پی افزایش قیمت گاز، نفت به یک جایگزین جذاب تبدیل شده است. اما نباید فراموش کرد که اروپا به سرعت ذخایر گاز طبیعی‌اش را قبل از فرا رسیدن زمستان تکمیل می‌کند. ذخیره‌سازی حدودا ۹ هفته زودتر از سال گذشته انجام شده است. این اتفاق در حالی رخ داده است که جریانات گاز از روسیه از قبل به شدت محدود شده است. تحلیل‌گران موسسه Standard Chartered Plc از ضعیف شدن حربه‌ی گازی روسیه در پی ایجاد ذخایر گازی خبر می‌دهند. این امر نشان می‌دهد که اروپا به زودی از موقعیتی برخوردار خواهد شد که بدون گاز روسیه هم بتواند به آسانی زمستان سرد را پشت سر بگذارد.
گاز طبیعی بیشتر، موجب کاهش فشار بر تقاضای نفت به عنوان یک جایگزین قابل قبول می‌شود. کشورهای اتحادیه اروپا سرانجام به توافقی سیاسی برای کاهش ۱۵ درصدی مصرف گاز تا زمستان سال آینده دست پیدا کردند. هرچه اروپایی‌ها اکنون اقدامات تهاجمی و سخت‌گیرانه‌تری را برای صرفه‌جویی در انرژی به کار ببندند، کار در ماه‌های آینده دشواری کمتری خواهد داشت. اما مسئله این است که برنامه‌های احتمالی به منظور کاهش عرضه گاز و برق در صنعت در زمستان امسال، تا زمانی که نگرانی در مورد کاهش احتمالی گاز هم‌چنان پابرجا باشد، افزایش تقاضای نفت را هم‌چنان حفظ خواهد کرد.
اما این تقاضای مازاد، با چشم‌انداز روبه‌زوال و وخیم اوضاع اقتصادی به مشکل برمی‌خورد. همان‌طور که خیلی از تحلیل‌گران هم نگران این مسئله هستند، چنانچه قیمت سوخت، غذا و تقریبا هر کالای دیگری با افزایش مواجه شود و جرقه‌ی رکود را بزند، کاهش فعالیت اقتصادی می‌تواند به سرعت تقاضای نفت را با کاهش مواجه کند.
