تحریم‌های بانکی ایران در سال ۱۴۰۰ سبک‌تر می‌شود؟
با توجه به روی کار آمدن جو بایدن به عنوان رییس جمهور آمریکا و کاهش نسبی تنش‌ها و سخت‌گیری در تحریم‌های نفتی، امیدها نسبت به رفع برخی تحریم‌های اقتصادی علیه ایران جان تازه‌ای گرفته است. اما آیا تحریم‌های بانکی ایران در سال ۱۴۰۰ سبک‌تر خواهد شد؟
به گزارش اخبار بورس، به نقل از پایگاه خبری تجارت نیوز، آذر ماه سال جاری بود که رئیس جمهور در جریان بررسی بودجه ۱۴۰۰، اظهار امیدواری کرد که در سال ۱۴۰۰ فروش نفت با توجه به شرایط مناسب فعلی، افزایش پیدا کند. وی سپس پیش‌بینی کرد که در سال آینده بیش از ۲ میلیون فروش بشکه‌ای نفت و میعانات خواهیم داشت. اظهارات رئیس جمهور و پیش‌بینی فروش روزانه ۲.۳ میلیون بشکه نفت در لایحه اولیه بودجه دولت، نشان از امیدواری مقامات نسبت به پیشرفت در رفع تحریم‌های نفتی و همچنین افزایش صادرات در سال ۱۴۰۰ دارد.
شنیده‌ها حاکی از آن است که ایران برای بازگرداندن مشتریان نفت خود، به محض رفع تحریم‌ها، با کشورهای مختلفی وارد مذاکره و رایزنی شده است. در همین راستا، خبرگزاری رویترز در یکی از خبرهای خود به این نکته اشاره کرده است که یکی از پالایشگاه‌های هندی با شرکت ملی نفت ایران یک تفاهم‌نامه بسته است. پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران، توافقنامه رسمی صادرات نفت امضا خواهد شد. در خبری دیگر از سوی رویترز نیز آمده است که ایران در ماه‌های اخیر میزان قابل توجهی نفت خام به مشتری اصلی خود یعنی چین صادر کرده است. آمار و مستندات موجود در گمرک‌های چین نیز گواهی بر این ادعاست.
در صورتی که فرض را بر تداوم افزایش صادرات نفت ایران در سال آینده قرار دهیم، پول صادرات نفت، با وجود تحریم‌های موجود چگونه به کشور بازمی‌گردد؟ باید این موضوع را نیز در نظر داشت که هم اکنون مطالبات قبلی ایران از برخی از کشورها پرداخت نشده است؛ پس شاید پول نفت با کالای اساسی تهاتر شود. به نظر می‌رسد، گزینه برگشت پول به صورت نقد و یا به عبارتی ورود ارز از این طریق به داخل کشور انجام‌شدنی نباشد. کامران ندری، اقتصاددان و کارشناس مسائل پولی و بانکی، به بررسی وضعیت فعلی و دورنمای تحریم‌های بانکی ایران در سال ۱۴۰۰ پرداخته است.
پیش‌بینی افزایش فروش نفت
به گفته کامران ندری، اقتصاددان و کارشناس مسائل پولی و بانکی، احتمال دارد سهل‌گیری دولت جو بایدن، رییس جمهور آمریکا در مواجهه با تحریم‌های ایران به تحریم‌های بانکی تسری پیدا کند.
ندری بیان کرد: ظاهر امر نشان می‌دهد که دولت جدید آمریکا سخت‌گیری‌های دولت قبلی را ندارد؛ به همین دلیل، هم پیش‌بینی داخل و هم پیش‌بینی شرکای خارجی ما این است که در ماه‌های آتی نفت بیشتری بفروشیم؛ حتی اگر تحریم‌ها به صورت رسمی برداشته نشده باشد. گمان می‌کنم همین امر در رابطه با تحریم‌های بانکی نیز صدق می‌کند.
وی با بیان اینکه تحریم‌های بانکی ایران در سال ۱۴۰۰ نیز ممکن است مانند تحریم‌های نفتی، به صورت رسمی برداشته نشود، گفت: دیگر سختگیریها به اندازه دولت ترامپ نخواهد بود. در نتیجه امکان دریافت راحت‌تر مطالبات نفتی ایران از کشورهای خریدار به وجود می‌آید.
ندری باور دارد که چراغ سبزی که برای آزاد شدن ارزهای ایران در دو کشور کره‌جنوبی و عراق داده شده ، نشان از نرمش دولت بایدن نسبت به تحریم‌ها است.
دارایی‌های بلوکه شده ایران
پس از خروج دولت دونالد ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک – معروف به توافق هسته‌ای ایران یا برجام – در سال ۲۰۱۸، تحریم‌های اقتصادی ایران مجدداً اعمال شد. این امر منجر به مسدود شدن ۷ میلیارد دلار پول ایرانی ناشی از فروش نفت در دو بانک کره جنوبی شد.
بر اساس گزارش‌ها، کره جنوبی و ایران بر سر طرحی برای پرداخت بخشی از دارایی‌های ۷ میلیارد دلاری بلوکه شده ایران که در حال حاضر در کره جنوبی مسدود شده است، به توافق رسیده‌اند. در چارچوب طرح آزادسازی دارایی‌های ایران که به گفته‌ی رئیس کل بانک مرکزی ایران، از یک میلیارد دلار آغاز می‌شود، کره جنوبی بخشی از وجوه مسدود شده ایران (۱۶.۲۵ میلیون دلار) را به عنوان حق عضویت تهران در سازمان ملل متحد پرداخت می‌کند.
با این حال گزارش‌های جدید حاکی از آن است که کره جنوبی و ایران علاوه بر این ۱۶ میلیون دلار، در مورد جزئیات انتقال بخش بزرگتری از وجوه بلوکه شده از طریق کانالی به نام «توافق نامه تجارت بشردوستانه سوئیس» نیز توافق کرده‌اند.
طبق توافق انجام شده، قرار است منابع بلوکه شده ایران به صورت حواله‌ای و برای خرید کالا آزاد شده و مورد استفاده قرار بگیرد. اما با وجود این قول و توافق، هنوز طرف کره‌ای اقدامی عملی برای رفع مسدودی پول‌های بلوکه شده ایران انجام نداده است.
اظهارات ضد و نقیض مقامات و نامعلوم بودن سرنوشت دارایی‌های بلوکه شده
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران روز چهارشنبه، ۱۳ اسفند ماه ۹۹ گفت: مکانیزم استرداد پول‌های ایران از کره‌جنوبی مورد توافق طرفین قرار گرفته است اما ظاهرا کره‌ای‌ها هنوز مجوزهای لازم را دریافت نکرده‌اند. از این رو اعلام می‌کنند که پیگیر موضوع هستند. از نظر ایران، دریافت مجوز از آمریکایی‌ها غیرضروری است اما با این حال طرف کره‌ای تلاش دارد که مجوزها را از آمریکا برای آزاد کردن پول‌های بلوکه شده ایران در کره دریافت کند.
وزارت امور خارجه کره جنوبی نیز اعلام کرده که آزادسازی دارایی‌ها از طریق مشاوره با کشورهای مرتبط از جمله ایالات متحده انجام خواهد شد. مقامات آمریکایی نیز به این موضوع واکنش نشان داده‌اند؛ به طوری که ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفته: آمریکا و کره جنوبی درباره آزادسازی دارایی‌های ایران در سئول گفت‌و‌گو کرده‌اند؛ اگرچه هنوز هیچ پولی منتقل نشده است.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا اما در جلسه کمیته روابط خارجی، گزارش‌هایی که موضوع آن اقدام دولت کره جنوبی برای آزاد کردن یک میلیارد دلار از دارایی بلوکه شده ایران است را رد کرده است. به گفته وی تا زمانی که ایران به برجام بازنگردد، تحریم‌ها رفع نشده و یا کاهش نخواهد یافت.
محمدجواد ظریف نیز در واکنش به اظهارات همتای خود گفت: تکرار سیاست ترامپ، نتیجه جدیدی نخواهد داشت و تنها راه تعهد، اقدام و جلسه است.
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی هم در پست اینستاگرامی خود نوشت: از اول هم مشخص بود دولت کره اراده مستقلی برای حل مشکل منابع ارزی ایران ندارد.
سید حمید حسینی، عضو هیات مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق نیز ۱۵ اسفند ماه اعلام کرد که طبق اطلاعاتی که از منابع غربی به آن‌ها رسیده، آمریکا به سه کشور کره جنوبی، عمان و عراق اجازه داده هر کدام یک میلیارد دلار از پول ایران را برای خرید کالاهای اساسی مورد استفاده قرار دهند.
قرار گرفتن ایران در لیست FATF مشکل‌ساز است
ندری، کارشناس مسائل پولی و بانکی با اشاره به اینکه حتی اگر تحریم‌ها به صورت رسمی برداشته نشود، در دوره فعلی مسئله ایران تحریم‌های آمریکا نیست، اضافه کرد: آن چه برای ما مشکل‌ساز است، قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF است که ربطی به تحریم‌ها ندارد و حضور بایدن و سهل‌گیری‌هایش هم در آن اثرگذار نیست.
وی با بیان اینکه حضور ایران در لیست سیاه به معنای بالاترین سطح هشدار است، خاطرنشان کرد: کشورهایی که بخواهند پول ایران را جابه‌جا کنند باید نهایت احتیاط لازم را داشته باشند؛ زیرا بیشترین ریسک را متحمل می‌شوند.
این اقتصاددان مشکل نقل و انتقالات پول نفت ایران در سال آینده را تصویب نشدن FATF دانست و یادآورد شد: با کاهش سختگیریها، امکان افزایش صادرات نفت و همکاری بانک‌ها با ایران بیشتر می‌شود.
وی با بیان اینکه تنها مانع ورود پول به کشور، FATF است، اظهار کرد: حتی اگر آمریکا تمام تحریم‌ها را به طور کامل بردارد، تا زمانی که نام ایران در لیست سیاه وجود دارد، بانک‌های دنیا برای انتقال پول به کشور با ما همکاری نمی‌کنند.
تکلیف ۲ لایحه FATF در جلسات آینده مجمع تشخیص در فروردین ۱۴۰۰ مشخص می‌شود
محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در نشست خبری خود در روز ۱۳ اسفند، گفت: تکلیف نهایی ۲ لایحه FATF در جلسات آینده در فروردین ۱۴۰۰ مشخص می‌شود.
وی بیان کرد: سه نفر از اعضای کمیسیون مشترک که عضو مجمع تشخیص هستند، پیشنهاد دادند که این دو لایحه به مجلس شورای اسلامی بازگردد. این پیشنهاد مورد بررسی قرار گرفت. نظر ما این است که خود مجمع نمی‌تواند این لوایح را به مجلس برگرداند؛ زیرا روند تصمیم‌گیری با مشکلاتی مواجه می‌شود. عده‌ای پیشنهاد کردند مجلس شورای اسلامی تقاضا کند این لوایح به مجلس بازگردد. مجلس شورای اسلامی از مجمع تشخیص مصلحت تقاضایی مبنی بر بازگشت این لوایح نداشته و به احتمال قوی نظر نهایی مجمع درباره این لوایح، فروردین ماه ۱۴۰۰ اعلام خواهد شد.
وی در مورد علت تأخیر در بررسی این دو لایحه نیز گفته است که انباشتگی تحریم‌ها موجب تأخیر در بررسی این دو لایحه شد. ابهام اصلی این بود که آیا در زمانی که تحریم‌ها افزایش یافته، باید این دو لایحه تصویب شود (یا خیر)؟
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام تصریح کرد: ابهام بعدی در مورد واژه «گام بعدی» بود. FATF از ایران خواسته است، بعد از اجرای ۴۱ توصیه، گام بعدی را بردارد و مشخص نیست گام بعدی چه چیزی است.
رضایی با بیان اینکه برخی اعضای مجمع معتقدند اگر این دو لایحه تصویب شود، در فرصت باقیمانده از دولت دوازدهم، مهلت اجرای آن وجود ندارد، اظهار کرد: دولت بعدی باید این لوایح را اجرا کند، بنابراین بهتر است در دولت بعد این لوایح تعیین تکلیف شود لذا باید تا شهریور ماه برای بررسی این لوایح صبر کنیم. (البته) این نظر چند نفر از اعضای مجمع است و نظر کل مجمع نیست.
