کاهش قیمت نفت ایران در رقابت با روسیه
پوتین پس از حمله به اوکراین، وقتی دید اروپا در حال تحریم روسیه است، در یکی از اولین اقداماتش نفت را با تخفیف فروخت و این‌طور توانست جذابیت بیشتری برای خریداران ایجاد کند. ظاهرا در رقابت میان انسانیت و پول، دومی برنده بود. چین مشتری پروپاقرص نفت ارزان و باکیفیت روس شد. این در حالی است که آمریکا در تلاش است تا کسری نفتش را از طریق عربستان جبران کند. این وسط دود آتش‌بازی روس‌ها در چشم ایران هم رفت. حالا ایران برای رقابت با روسیه قیمت نفت خود را کاهش داده است. مسئله‌ای که حالا خیلی پررنگ است، این است که برنده رقابت میان ایران و روسیه، چین است. توان تحلیل در مقاله‌ی زیر نگاهی به بازارهای چین انداخته است و آمار واردات این کشور از روسیه و ایران را بررسی می‌کند.
مطلب زیر ترجمه‌ای از نوشته‌ای تحت عنوان «Iran Slashes Cost of Its Oil to Compete With Russia in China» است که در تاریخ ۴ جولای ۲۰۲۲ (۱۳ تیر ۱۴۰۱) در بلومبرگ منتشر شده است.
پکن؛ برنده واقعی رقابت نفت ارزان ایران و روسیه
جنگ روسیه در اوکراین، تا اینجا به ضرر روسیه و ایران و به نفع چین تمام شده است. روسیه تخفیف‌های وسوسه‌کننده‌ای برای نفت خود در نظر گرفته است. ایران هم برای اینکه در این بازار باقی بماند ناچار است که قیمت نفت را پایین‌تر بیاورد. این‌طور می‌تواند خریداران چینی را مجاب کند که تولیدات او را بر نفت روس مقدم بشمارند.
نفتی که از روسیه خارج می‌شود، راهش را به سمت چین پیدا می‌کند. پوتین کوشیده است به رغم تمام تحریم‌هایی که علیه روسیه در جریان است، نگذارد انتقال جریان نفت به خواب برود. در آن سمت ایران که به دلیل تحریم‌های آمریکا عملا بازار هدفی برای نفت ارزشمند خود ندارد، تمام چشمش به بازارهای چین است. این شواهد نشان می‌دهد که ایران برای بقای جریان نفت خود راهی به جز کاهش قیمت آن ندارد.
روسیه و چین در ماه می با هم رکورد زدند. مطابق آمارها در ماه می روسیه حتی از عربستان به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده‌ی نفت به چین پیشی گرفت. درست است که ایران قیمت نفت خود را کاهش می‌دهد اما هم‌چنان به دنبال حفظ جریان نفت است. پیش‌تر به دنبال محدودیت‌های ناشی از قرنطینه کووید ۱۹ در چین، مصرف کاهش پیدا کرده بود. اما حالا و پس از گذر از آن دوران، شاهد افزایش تقاضا هستیم. پس چین از نفت ارزان ایران استقبال خواهد کرد.
واندانا هاری (Vandana Hari) بنیان‌گذار Vanda Insights در سنگاپور می‌گوید که تنها جایی که بشکه‌های نفت ایران و روسیه می‌توانند با هم رقابت کنند، احتمالا بازارهای چین است. امری که بالاتر هم اشاره شد که به نفع پکن خواهد بود. اما این مسئله تولیدکنندگان نفت را در خلیج فارس برآشفته می‌کند. چرا که می‌بینند بازارهای ارزش‌مندشان با نفت خام ارزان قیمت پر شده است و جایگاه‌شان در این بازار از دست می‌رود.
رکوردشکنی روسیه در صادرات نفت به چین
داده‌های رسمی چینی‌ها، نشان از آن دارد که واردات نفت از ایران از پایان سال ۲۰۲۰ تنها به سه ماه از جمله ژانویه و می سال جاری محدود می‌شود. اما آمار و ارقام منابع دیگر نشان از انتقال ثابت جریان نفت خام دارد. مطابق داده‌های گزارش Kpler و بعد از کاهش جزئی در ماه آوریل، واردات در ماه‌های می و ژوئن رقمی بیش از ۷۰۰ هزار بشکه را در روز نشان می‌دهد. شرکت مشاوره FGE می‌گوید که برخی از این بشکه‌های نفت ایران را اورال روسیه جابجا کرده است.
مطابق صحبت‌های معامله‌گران، نفت ایران چیزی نزدیک به ۱۰ دلار زیر قیمت آتی نفت برنت در هر بشکه قیمت‌گذاری می‌شود. به این ترتیب با محموله‌های اورال که در ماه اوت قرار است به کشور چین برسد برابر خواهد بود. این در حالی است که تخفیف نفت ایران قبل از جنگ روسیه و اوکراین در محدوده‌ی ۴ تا ۵ دلار بود. گریدهای سبک و سنگین نفت ایران بسیار با نفت اورال شباهت دارند.
اما چه کسی خریدار این نفت است؟ پالایشگاه‌های نیمه خصوصی و مستقل چین خریداران عمده نفت خام دو کشور ایران و روسیه هستند. خرید نفت ارزان‌قیمت برای این پالایشگاه‌ها اهمیت دارد. چرا که قوانین مربوط به صادرات سوخت، برخلاف پالایشگاه‌های دولتی برای این پالایشگاه‌ها محدود است. این پالایشگاه‌ها که با لقب «قوری» شناخته می‌شوند، سهمیه‌ای برای ارسال سوخت به بازارهای خارج از کشور ندارند. یعنی هامن بازارهایی که بخاطر کمبود عرضه، قیمت در آن‌ها افزایش پیدا کرده است. در عوض این پالایشگاه‌ها بازارهای داخلی را تامین می‌کنند. اما در ماه‌های اخیر به دلیل محدودیت‌های ناشی از قرنطینه، تقاضا کم شد. به همین خاطر این پالایشگاه‌ها ضرر و زیان سنگینی را متحمل شدند.
آفریقا فشار را حس می‌کند
نفت خام ESPO روسیه که سولفور کمتر و کیفیت بالاتری دارد و از بندر شرقی کوزمینو صادر می‌شود، از نفت ایران گران‌تر است. اما هم‌چنان در مقایسه با نمونه‌های مشابه خاورمیانه‌ای خود ارزان‌تر به حساب می‌آید. چین توجهی به مبدا نفت ندارد و تنها در پی خرید نفت ارزان است. این امر کاهش جریان نفت را از سوی دیگر تامین‌کنندگان در پی داشته است.
جین زی (Jane Xie) تحلیل‌گر ارشد نفت در Kpler معتقد است که آفریقای غربی از این منظر آسیب‌های سختی را متحمل شده است. به ویژه کشورهای آنگولا، گابن و جمهوری دموکراتیک کنگو. او می‌گوید که میانگین جریان نفت آفریقای غربی در ماه گذشته، ۶۴۲ هزار بشکه در روز بود. رقمی که از نوامبر سال ۲۰۱۳ تاکنون، پایین‌ترین میزان به شمار می‌رود. ساختار قیمت‌گذاری در آفریقا هم به هزینه بالاتر واردات نفت خام از این کشور دامن زده است. هم‌چنین فاصله میان آفریقای غربی تا چین نیز مسافتی طولانی است.
مدیر برنامه انرژی چین در موسسه مطالعات انرژی آکسفورد می‌گوید: «هزینه‌ها برای قوری‌ها نگران‌کننده هستند. تا وقتی که اقتصاد دوباره شروع به رشد کند و فعالیت از سر گرفته شود این روند احتمالا ادامه خواهد داشت. در آن زمان است که تقاضا برای تمام نفت‌های خام بالا می‌رود.»
