رکود تورمی در اقتصاد جهان | جنگ پوتین اقتصاد آمریکا را هم هدف گرفت
وقتی پوتین تصمیم به حمله به اوکراین گرفت خیلی‌ها او را از پیش بازنده می‌دانستند. تهاجم روسیه به اوکراین اتفاق افتاد و تبعات احتمالی که کارشناسان قبلا آن را پیش‌بینی کرده بودند به وقوع پیوست. این وسط روسیه هم شرایط سختی را تجربه می‌کند اما این فقط مختص روسیه نیست. حالا تمام مردم دنیا و به ویژه آمریکا هم از این اتفاقات جان سالم به در نبرده‌اند. اقتصاد جهان در آستانه وقوع رکود تورمی قرار دارد و این سناریو بدترین اتفاقی است که می‌توانست رخ دهد. اتفاقات به شکل پیوسته رخ دادند و هریک زنجیره‌ی حلقه‌ای محکم را شکل دادند؛ حلقه‌ای که حالا می‌تواند دنیا را در رکود و تورم توامان قفل کند. توان تحلیل در این مقاله به این موضوع می‌پردازد که جنگ بیشتر از آنکه به ضرر روسیه بوده باشد، اقتصاد آمریکا را فلج کرده است.
آنچه در ادامه می‌خوانید ترجمه‌ای است از مقاله‌ای به قلم «TRISTAN BOVE» تحت عنوان «Putin’s stagflation revenge: Everyone said his war would destroy Russia’s economy but he’s killing America’s too» که در تاریخ ۱۸ ژوئن ۲۰۲۲ (۲۸ خرداد ۱۴۰۱) در سایت Fortune منتشر شده است.
آمریکایی‌ها در اثنای بازار سهام رکودی، نرخ بهره بالا و ترس از رکود روبه‌رشد، دارند اقتصاد را تغییر می‌دهند. ولادیمیر پوتین هم با لبخندی بر لب آن‌ها را نگاه می‌کند. و حالا اقتصاد جهان منتظر رکود تورمی است.
در بحبوحه‌ی این آشوب‌ها، تورم به بزرگ‌ترین نگرانی مالی هر آمریکایی تبدیل شده است. چرا که قیمت‌ها از گاز گرفته تا خوار و بار افزایش پیدا کرده‌اند. اینکه چرا تورم در ماه گذشته به بالاترین میزان خود در ۴۰ سال گذشته رسیده است، دلایل مختلفی دارد. دلایلی مانند افزایش اجاره‌بها و بالا رفتن هزینه‌های نیروی کار. اما اقتصاددانان می‌گویند که محرک اصلی این اتفاق، تهاجم روسیه به خاک اوکراین است که متعاقبا اختلال در کامودیتی را به وجود آورده که اکنون باعث مشکلات دیگر شده است.
مارک زندی (Mark Zandi) اقتصاددان ارشد Moody’s Analytics این اواخر در یک رشته توئیت نوشت: «حمله روسیه و افزایش قیمت نفت و سایر کامودیتی‌ها نخستین دلیل است که با همه گیری و کمبود مسکن همراه شده است.»
تهاجم روسیه به اوکراین در ماه فوریه ۲۰۲۲ به سرعت اقتصاد جهانی را با مشکل مواجه کرد و بازارهای مالی را در عدم قطعیت فرو برد. برخی از کامودیتی‌ها مانند نفت و غذا بیشتر نوسان داشتند. چرا که محدودیت عرضه‌ی آن‌ها از اوکراین منجر به این اتفاق شد.
دولت‌های غربی در پاسخ به این تهاجم، مجموعه‌ای از تحریم‌های متعدد را علیه روسیه به کار انداختند تا اقتصاد این کشور را فلج کنند. صدها شرکت بین‌المللی این کشور را ترک کرده‌اند و انزوای متعاقب روسیه منجر به کاهش ۳.۵ درصدی GDP در سه‌ماهه‌ی نخست سال شد.
اما حتی در حالی که اقتصاد روسیه هم درد و رنج این وقایع حس می‌کند، ولادیمیر پوتین هم‌چنان به دیکته کردن قیمت‌های جهانی انرژی و غذا ادامه می‌دهد. تحریم‌های غرب حالا دیگر می‌روند که به آمریکا و سایر نقاط جهان ضربه بزنند. چرا که افزایش اخیر قیمت انرژی که منجر به تعطیلی کارخانه‌ها و کاهش رشد در آمریکا و اروپا شده است، نشان می‌دهد که اهرم فشار پوتین، قدرت‌مندتر از آن چیزی است که غرب فکر می‌کرد.
نهادهای مالی در دنیا شامل بانک جهانی اظهار کرده‌اند که در صورت ادامه‌ی جنگ، عواقب جدی‌تری گریبان اقتصاد ایالات متحده را می‌گیرد. کارشناسان هم زنگ خطری را مورد تهدید مالی دیگری به صدا درآورده‌اند که برای دهه‌هاست دیده نشده. یعنی رکود تورمی که ترکیبی خطرناک از تورم بالا و رشد اقتصادی آهسته است.
دیوید مالپاس (David Malpass)، رئیس بانک جهانی در آخرین پیش‌بینی اقتصادی این موسسه چنین نوشت: «در بحبوحه جنگ در اوکراین، تورم فزاینده و نرخ‌های بهره‌ی رو به رشد، این‌طور انتظار می‌رود که رشد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۲ کم شود.»
مالپاس در ادامه می‌گوید جنگ احتمالا به «چندین سال تورم بالاتر از میانگین و رشد پایین‌تر از میانگین» منجر شود. «این همان پدیده‌ای است – رکود تورمی- که اقتصاد جهان از دهه‌ی ۱۹۷۰ تاکنون شاهد آن نبوده است.»
تهدید رکود تورمی
رکود تورمی زمانی رخ می‌دهد که سرعت رشد به شکل چشم‌گیری کاهش پیدا می‌کند، اما قیمت‌ها و تورم هم‌چنان به رشد و بالا رفتن‌شان ادامه می‌دهند و به اقتصاد ضربه می‌زنند. ایالات متحده واقعا از دهه‌ی ۱۹۷۰ به بعد شاهد رکود تورمی نبوده است. در آن موقع قیمت‌های بالای نفت منجر به هم‌زمانی کاهش رشد اقتصادی، افزایش بیکاری و افزایش مداوم قیمت‌ها شد. شرایط کنونی با آن دهه متفاوت است. اما جنگ طولانی‌مدت در اروپا می‌تواند خطرات مشابهی را به دنبال داشته باشد.
جنگ کمبودهای زیادی را در زمینه تامین انرژی، غذا و کالاهای حیاتی از جمله فلزات ایجاد کرده است. مشکلات زنجیره تامین که ناشی از همه‌گیری کووید ۱۹ و قرنطینه‌های متعاقب آن در مراکز بزرگ تولیدی چین است، این مسئله را تشدید کرده است.
کمبود عرضه و افزایش قیمت انرژی ناشی از جنگ، از قبل کارخانه‌های اروپا را به تعطیلی کشانده است. خروجی‌های تولیدی و صنعتی در ایالات متحده نیز از رشد کندتر پرده برمی‌دارند. خروجی‌های صنعی کمتر می‌تواند نشانه‌ای از رکود قریب‌الوقوع باشد؛ همان‌طور که اقتصاددانان آن را پیش‌بینی کرده‌اند. اما قیمت‌های بالای سوخت به عنوان محرکی برای افزایش قیمت‌ها به شمار می‌روند. این در حقیقت ترکیبی خطرناک و قدرت‌مند را برای رکود تورمی در اقتصاد جهان ایجاد می‌کند.
انتقام پوتین
از زمان آغاز جنگ، موجی از تحریم‌های غرب اقتصاد روسیه را آزار داده است. قبل از آن هم خروج صدها شرکت خارجی، منجر به قطع ارتباط این کشور با اقتصاد جهانی شده است. در حالی که تحریم‌ها برای شهروندان و ساکنین عادی روسیه هم بسیار عذاب‌آور بوده است، صنعت نفت و گاز عظیم روسیه هم‌چنان نقش پررنگی در بازارهای جهانی انرژی دارد و احتمالا تا مدتی این شرایط ادامه داشته باشد. آن هم در حالی که نرخ تورم در روسیه به ۲۰٪ رسیده است.
اتحادیه اروپا به دنبال آن است که قبل از پایان سال، ۹۰٪ از وابستگی‌اش را به واردات روسیه کم کند. اما این قاره هم‌چنان مشتری بیشتر از نیمی از صادرات نفت روسیه است. ممکن است مدتی طول بکشد که غرب بتواند به طور کامل نسبت به سوخت‌های فسیلی روسیه بی‌نیاز شود.
به جز این حتی اگر اروپا موفق شود که این وابستگی را کم کند، روسیه هم‌چنان در پی معامله و تجارت با هند و چین است که اتفاقا تجارت سودآوری هم خواهد بود. محدودیت در عرضه جهانی این‌طور تفسیر می‌شود که قیمت نفت احتمالا بالا بماند. اتفاقی که برای شرکت‌های نفتی روسیه، نعمت و موهبتی است بس عظیم.
پوتین همین هفته جلسه‌ای با کارآفرینان جوان کشورش داشت. او در این نشست گفت: «پس زدن منابع انرژی ما تا چند سال آینده بعید است.» البته شاید پوتین حق دارد. چرا که بلومبرگ هم در تحلیل اخیرش پیش‌بینی کرد که درآمد نفت و گاز روسیه در سال ۲۰۲۲ به ۲۸۵ میلیارد دلار می‌رسد. عددی که نسبت به درآمد غیرمنتظره سال گذشته ۲۰٪ افزایش دارد.
ثبات مالی روسیه بیشتر از آن چیزی است که غرب انتظارش را داشت. به همین خاطر است که پوتین ابایی از تحریم گازی اروپایی‌ها ندارد. در همین هفته که روسیه جریان گاز را کاهش داد، قیمت‌ها در اروپا ۲۴٪ افزایش پیدا کرد. برخی از کارشناسان این اقدام را همراه با «انگیزه‌های سیاسی» می‌دانند.
مادامی‌که کنترل پوتین بر روق قیمت انرژی در این سطح است، غرب از محدودیت عرضه انرژی احساس ترس می‌کند. با توجه به اینکه قیمت سوخت یکی از محرک‌های اصلی تورم در ایالات متحده است، اقدامات پوتین می‌تواند به یک دوره افزایش قیمت طولانی منجر شود.
مالپاس در گزارش بانک جهانی هشدار داد که راه‌حل جلوگیری از وقوع رکود تورمی در اقتصاد جهان، افزایش تولید سوخت است. اتفاقی که منجر به کاهش قیمت‌ها می‌شود و می‌تواند در مدیریت تورم کمک‌کننده باشد. اما از آنجایی که ظاهرا پوتین عزمش را جزم کرده که جریان گاز را کاهش دهد و هزینه‌ها را بالا ببرد، شاید کنترل قیمت‌ها در حرف ساده‌تر از انجام آن باشد.
حتی اگر حمله به اوکراین هم مطابق برنامه‌ریزی‌ها پیش نرود، ممکن است پوتین هم‌چنان از این موضوع مطمئن باشد که جنگ موجب سختی‌ها و دشواری‌های شدید اقتصادی در غرب شده است.
