آموزش سواد مالی به کودکان؛ سرمایه‌گذاری را از سنین پایین به فرزندان خود بیاموزید

احتمالا جملات زیادی شنیده‌اید در مورد آموزش فرزندان از سنین کودکی. مثلا آموزش زبان که می‌گویند بهتر است از سنین کودکی به آن پرداخته شود. حتی بسیاری از والدین پیش از ورود فرزندا‌ن‌شان به مدرسه به آن‌ها خواندن و نوشتن یاد می‌دهند. اما آیا این موارد کافی است؟ آیا سواد تنها همان چیزی است که در مدرسه به کودکان آموخته می‌شود؟‌ تا چند سال پیش می‌گفتند هر کسی که از علم کامپیوتر سررشته نداشته باشد، بی‌سواد محسوب می‌شود. اما اکنون تسلط بر بازارهای مالی یکی از مصادیق مهم سواد است که اهمیت آن مثل روز روشن است. اگر کسی الان به شما بگوید آموزش سواد مالی، اقتصاد و به طور کلی سرمایه‌گذاری به کودکان و نوجوانان از نان شب هم واجب‌تر است، این حرف را از او بپذیرید. اما چطور می‌توان اقتصاد، سرمایه‌گذاری و به طور کلی مسائل مالی را به کودکان آموزش داد؟ در این مقاله از توان تحلیل ضمن بررسی راه‌های آموزش این دانش به کودکان، چالش‌ها و نکات مهم آن را مرور خواهیم کرد.

اهمیت آموزش سواد مالی و سرمایه‌گذاری به کودکان و نوجوانان چیست؟

تا به‌حال چقدر در مورد مسائل مالی و اقتصادی و سرمایه‌گذاری با کودکان خود صحبت کرده‌اید؟‌ چقدر زمان گذاشته‌اید تا به آن‌ها آموزش دهید؟‌ اگر والدین سواد مالی و سرمایه‌گذاری را به کودکان و نوجوانان خود آموزش دهند، در حق آن‌ها لطف بزرگی کرده‌اند. سواد در عصر حاضر فقط به معنی برخورداری از توانایی خواندن و نوشتن نیست. چیزی فراتر از این‌هاست. این مسئله به هوشمندی والدین مربوط است که چقدر بتوانند فرزندان خود را برای زندگی در جامعه و اهمیت سواد مالی و مفاهیم مربوط به آن آشنا کنند. البته نمی‌توان از ابتدا مفاهیم دشواری همچون معاملات بازار سهام را به آن‌ها آموزش داد. ولی می‌توان ذهن آن‌ها را برای آموزش‌های آینده آماده کرد.

اگر فرزند شما از همان سنین کودکی، با مسائل مدیریت مالی و بودجه‌بندی و مسائلی در این حوزه آشنا شود، در بزرگ‌سالی عملکرد بهتری خواهد داشت. ذهنی که از کودکی با پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، سود بانکی و مدیریت درست دارایی‌ها آشنا شده باشد، می‌تواند در آینده بهتر از پس مشکلات و چالش‌های اقتصادی زندگی برآید. به‌ویژه آن که ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که غول بی‌شاخ‌ودم تورم بر آن احاطه پیدا کرده است. ذهن کودکان مانند لوح سپیدی است که آماده‌ی نوشتن است. اگر والدین قلمِ آموزش خود را به دست بگیرند و مفاهیم اقتصادی را روی این لوح بنویسند، لطف بزرگی در حق فرزند خود کرده‌اند. چه بسا با همین کارها، ذهن کودک برای کارآفرینی یا ایجاد یک استارتاپ در آینده یا حداقل مدیریت درست اقتصاد زندگی آماده شود.

فرزندانمان نیز مانند خود ما در این جامعه زندگی می‌کنند. عدم آگاهی آن‌ها از مسائل مالی و شرایط اقتصادی ضربات بدی به آن‌ها وارد خواهد کرد. اگر این‌قدر بر آموزش اقتصاد و به طور کلی سواد مالی به کودکان و نوجوانان تاکید می‌شود، به آن دلیل است که این مسائل در تمام جنبه‌های زندگی بروز پیدا می‌کنند. تحصیلات، شغل، درک موقعیت‌های زندگی و به طور کلی آینده‌ی فرزندان‌مان در گروی همین چیزهاست.

در ادامه چند راه‌کار مهم را ارائه می‌کنیم که برای آشنایی کودکان شما با دنیای اقتصادی بسیار مثمر ثمر خواهد بود.

آموزش اقتصاد، سرمایه‌گذاری و مفاهیم مالی به کودکان و نوجوانان: سواد فقط خواندن و نوشتن نیست

عدم آگاهی در مورد مدیریت صحیح پول و ضعف در این مسئله، عاملی است که معمولا همه در نخستین تجربه‌های کاری‌شان با آن مواجه شده‌اند. مثلا ممکن است در پرداخت اجاره خانه به مشکل خورده باشند یا از سقف مجاز خرید با کارت اعتباری عبور کرده باشند. ممکن است درست حساب و کتاب نکرده باشند و به اصطلاح دخل و خرج‌شان با هم نخواند. اهمیت آموزش مفاهیم و مسائل اقتصادی درست در همین‌جا جلوه می‌کند. می‌توان دریافت این مسئله تا چه میزان می‌تواند که در آینده‌ی فرزندان نقش داشته باشد. به‌ویژه‌ آن که تحقیقات حاکی از آن است که عمده‌ی عادات مالی افراد در سن هفت سالگی شکل می‌گیرد.

اگر این عادات صحیح در زمان مناسب و همان سنین پایین شکل نگیرند، هدایت فرزندان در مسیر صحیح در آینده بسیار مشکل و دشوار خواهد بود. با این دیدگاه در ادامه چند راه‌کار کارآمد را با هم بررسی می‌کنیم که می‌توان به کمک آن‌ها مفاهیم پایه‌ی سواد مالی و اقتصاد را به کودکان و نوجوانان آموزش داد.

فرزند‌تان به پول نیاز دارد؟ بگذارید برای به دست آوردنش تلاش کند

فارغ از این‌که کودک شما چندساله است، باید به او بیاموزید که نمی‌تواند پول را به عنوان یک منبع همیشگی در نظر بگیرد. شاید اصلا خلاصه‌ی تمام مفاهیم سواد مالی همین مسئله باشد و لازم است به کودکان در مورد آن آموزش دهید. باید تلاش کنید بچه‌ها از همان ابتدا بفهمند پول منبعی محدود است. زمانی ممکن است پول داشته باشید و زمانی دیگر نه. پس بچه‌ها باید یاد بگیرند برای به دست آوردن پول کار و تلاش کنند؛ درست همان‌طور که والدین برای تامین مخارج خود کار می‌کنند. کودکان نیز این مسئله را می‌بینند و به تقلید از والدین انجام می‌دهند.

بسیاری از پدر و مادرها به کودکان و فرزندان‌شان مبلغی را به صورت هفتگی اختصاص می‌دهند. این مسئله به آن‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌های بودجه‌بندی خود را تقویت کنند. حتی حالت بهتر آن است که والدین این پول را در ازای انجام کارهای خانه به فرزندان‌شان بپردازند.

ایجاد ارتباط ذهنی میان درآمد و سعی و تلاش فردی موجب می‌شود که کودکان در سنین بزرگ‌سالی بتوانند فعالیت‌های سودده انجام دهند. در پی این موارد خرید کردن را نیز به کودکان خود آموزش دهید. چرا که این کار یک مهارت مهم تلقی می‌شود.

اگر از این راه‌کار برای آموزش سواد مالی و اقتصاد به کودکان و نوجوانان خود استفاده می‌کنید، نیازی به آن ندارید که بسته‌ای پول نقد را در کیف پول خود داشته باشید و پس از انجام هر کاری، هزینه‌ی مربوط به آن را به فرزندان خود بدهید. برای این کار می‌توانید از برنامه‌های متعدد موبایلی استفاده کنید. به این ترتیب با انجام هر فعالیت،‌ مبلغی مشخص برای آن‌ها در نظر بگیرید و به مستمری هفتگی آن‌ها اضافه کنید. این کار فرزندان‌تان را به وجد می‌آورد. در نتیجه برای یادگیری مسائل مالی مشتاق‌تر خواهند شد.

نگذارید فرزندتان بی‌کار باشد؛ از کارهای کوچک و پاره‌وقت شروع کنید

وقتی بچه‌ها به سنین دبیرستان می‌رسند، به دلیل تکالیف و فعالیت‌های فوق‌برنامه چندان برای انجام کارهای دیگر وقت ندارند. این برنامه‌ی شلوغ زمان آن‌ها را بسیار می‌گیرد. اما با این‌همه اگر بتوانند تنها چند ساعت وقت بگذارند و در مغازه‌ای (مثل کافی‌شاپ یا هر شغل پاره‌وقت دیگری) کار کنند، سود فراوانی نصیب‌شان می‌شود. چرا که انجام این کار علاوه بر دریافت حقوق، در درک اهمیت سواد مالی و مفاهیم اقتصادی بسیار کمک‌کننده خواهد بود. یکی از پیامدهای مثبت و متعدد این کار این است که کودکان دیگر تمایل چندانی به خرج کردن پول برای خرید اقلام و کالاهای بی‌اهمیت نخواهند داشت. چرا که وقتی به پول نیاز داشته باشند، باید خودشان برای کسب آن تلاش و فعالیت کنند. به همین دلیل ارزش پول برای‌شان بیش از پیش خواهد بود.

برای آموزش سواد مالی و سرمایه‌گذاری به کودکان یا دانش‌آموزان نیازی به آن نیست که صبر کنید تا فرزندتان به سن قانونی برسد و به صورت رسمی استخدام شود. حتی اگر فرزندتان در مقطع راهنمایی یا دبیرستان مشغول تحصیل است، باز هم مشکلی ندارد. چرا که می‌تواند با انجام کارهای کوچک منبعی درآمدی هرچند محدود برای خودش دست و پا کند.

مشاغل فریلنسری اکنون بازار گرمی دارند. به‌ویژه اگر فرزند شما توانسته استعداد خود را کشف کند، می‌تواند از این طریق کسب درآمد را آغاز کند. اقتصاد گیگ اکنون نقش مهمی در فعالیت‌های مالی نوجوانان دارد.

هم‌چنین می‌توانید که از همین ابتدا و با دریافت نخستین حقوق‌های واقعی به فرزندان خود یاد بدهید که از همین الان به فکر دوران بازنشستگی خود باشند. اگر هم برای‌تان مقدور بود می‌توانید مبلغ اضافه‌تری هم خودتان به آن‌ها بدهید. این کار درس بزرگی به آن‌ها می‌دهد چرا که با مفهوم ارزش زمانی پول هم آشنا خواهند شد.

فرزند خود را با بودجه‌بندی آشنا کنید

صحبت کردن از بودجه موجب می‌شود که آموزش مفاهیم اقتصاد و سواد مالی به کودکان ساده‌تر شود. چرا که بودجه‌بندی، درآمد و هزینه مواردی هستند که در زندگی روزمره با آن‌ها سروکار داریم. این مسائل برای کودکان و نوجوانان کاملا قابل درک هستند و ذهن آن‌ها را برای پذیرش مسائل پیچیده‌تر آماده می‌کنند. با فرزند خود از چیستی بودجه و اهمیت بودجه‌بندی صحبت کنید. به او بگویید که بودجه چه مواردی را در بر می‌گیرد.

فرزند شما باید یاد بگیرد که بودجه در مفهوم جزئی، حداقل پولی است که هر ماه می‌تواند روی آن حساب کند و آن را هزینه کند. به این ترتیب کودک شما به فکر می‌رود که ببنید از چه راهی می‌تواند به پول برسد. مفاهیم مربوط به بدهی و هزینه را هم در این بین برای اون ساده‌سازی کنید. به کودک‌تان بیاموزید که برای تهیه‌ی بودجه باید درآمد و هزینه یا همان دخل و خرج را در نظر گرفت.

برای آشنایی بیشتر فرزندتان، از بودجه‌ی ماهانه‌ی خود برای او مثال بزنید. اجازه دهید فرزندتان یک ماه ببیند که شما با انجام چه فعالیت‌هایی پول به دست می‌آورید و این پول را در چه مصارفی خرج می‌کنید. این تجربه به آن‌ها کمک می‌کند مفاهیم را عینی‌تر دنبال کنند. حتی به او اجازه دهید در برنامه‌ریزی به شما کمک کند. شاید حتی بتواند پیشنهاد خوبی بدهد که پیش از این به فکر شما نرسیده است. این حس را در فرزندتان تقویت کنید که می‌توانید در بودجه‌بندی روی او حساب ویژه‌ای باز کنید.

در نهایت در مورد اولویت‌بندی خرید اقلام ضروری و غیرضروری با او صحبت کنید. مثال‌‌هایی از مخارج ماهانه‌تان می‌تواند در فهم این مسائل کمک‌کننده باشد.

خرید کردن را به کودکان آموزش دهید

والدین هنگام خرید کردن با کودکان معمولا با صحنه‌های تکراری و مشابهی روبرو می‌شوند. کودکی که گریه می‌کند و دلش اسباب‌بازی یا خوراکی می‌خواهد. جای تعجب هم ندارد. چرا که بچه‌ها به ویژه در سنین پایین‌تر هنوز به درک صحیحی از محدود بودن پول نرسیده‌اند. آن‌ها نمی‌دانند که والدین هر ماه تنها مبلغی جزئی برای خریدهای غیرضروری در اختیار دارند. پس بدون توجه به این مسئله هر چه ببیند، می‌خواهند. همین مسئله است که موجب می‌شود والدین ترجیح دهند تنها به خرید بروند.

خرید کردن مهارتی است که برای زندگی در دنیای امروز بسیار ضروری است. کودکان باید از همان ابتدا یاد بگیرند که تمامی جوانب خرید کردن مثل مقایسه قیمت‌ها، ارزش محصولات و سنجش کیفیت و اولویت‌بندی را به خوبی رعایت کنند.

اما یکی از موارد مربوط به آموزش سواد مالی، مشارکت دادن کودکان و دانش‌آموزان در خرید اقلام غیرضروری است. مثلا اگر مناسبت خاصی پیش رو ندارید، می‌توانید به کودک خود بگویید اگر دلش فلان اسباب‌بازی را می‌خواهد، باید نصف پولش را خودش بپردازد. (البته این کار را در روز تولدش انجام ندهید که ضربه‌ی روحی بدی به او وارد می‌شود!) به این ترتیب فرزندتان می‌تواند به مرور زمان درک صحیحی از این مسئله به دست آورد که واقعا برای چه چیزهایی بهتر است هزینه کنیم. این مسئله بسیار مهم است. هم‌چنین با این کار آن‌ها متوجه می‌شوند که برای انجام خریدهایی که پول بیشتری نیاز دارند، باید بیشتر پس‌انداز کنند. علاوه بر این یاد می‌گیرند که باید مثل والدین خود در خرید اجناس و کالاهای نه‌چندان ضروری اولویت‌بندی داشته باشند.

قطعا اگر از قبل به فکر این شرایط باشید، به کودک‌تان آموزش داده‌اید که باید پول‌های خود را پس‌انداز کند و نیازی نیست بلافاصله همه را خرج کند. ایجاد اشتیاق در کودکان به پس‌انداز کردن، رفته‌رفته این عادت را در آن‌ها نهادینه می‌کند.

روند آموزش را به یک بازی جذاب تبدیل کنید

اگر حس می‌کنید کودکان از آموزش سواد مالی و مفاهیم متعدد و پیچیده‌ی اقتصاد چندان دل خوشی ندارند‌، نگران نباشید. به هر حال مسائل مالی برای آن‌ها خسته‌کننده خواهد بود. می‌توانید با انجام بازی‌های مرتبط، مفاهیم ضروری را به آن‌ها بیاموزید. هم فال است و هم تماشا. هم سرگرم می‌شوند و هم نکات مهمی را آموزش می‌بینند.

بازی Pay Day یکی از بهترین بازی‌هایی است که به کودکان مهارت ارزشمند مدیریت پول را آموزش می‌دهد. بازیکنان در این بازی تخته‌ای ماه به ماه حقوق می‌گیرند. پس باید پول‌شان را طوری مدیریت کنند که تا ماه بعد دوام بیاورد. آن‌ها می‌توانند به سراغ خرید اجناسی بروند که سودآور است. به این ترتیب کودکان نکات مهم را در خرید کردن آموزش خواهند دید. حتی امکان وام‌ گرفتن نیز در این برنامه‌ها وجود دارند. اما اگر پا را از این‌ محدوده‌ها فراتر بگذارند مشکلاتی برای‌شان ایجاد می‌شود. مخصوصا اگر قبوض و رسیدهای دیگری هم داشته باشند که باید پرداخت شود. می‌بینید؟ دقیقا مشابه زندگی واقعی است. بازی‌های مدیریت پول معمولا با همین رویکرد تولید می‌شوند و اتفاقا بسیار کاربردی هستند.

بازی‌های مبتنی بر اصول مالی و پولی، ذهن کودکان شما را به چالش می‌کشند. این بازی‌ها موجب می‌شوند فرزندان شما در قالب یک سرگرمی جذاب، ناخواسته مسائل مهم مالی و اقتصادی را بیاموزند. در نهایت آن‌ها آموزه‌های خود را در زندگی واقعی پیاده می‌کنند.

بازی دیگری به نام Monopoly‌ هم وجود دارد که درس‌های مهمی را در خصوص سواد مالی به کودکان و نوجوانان آموزش می‌دهد. در این بازی شرکت‌کنندگان می‌توانند که دارایی‌ها یا استراتژی‌های خرید را مطابق با معیارهای خود انتخاب کنند. در نهایت این انتخاب‌ها برای‌شان سودآوری‌های متفاوتی خواهد داشت. با هر اقدام و حرکتی در این بازی بازیکن می‌تواند تا ریسک را در برابر پاداش اندازه‌گیری کند. حتی ممکن است فرزند شما به مطالعه علاقه‌مند باشد. چه بهتر. تعلل نکنید و با کمک کتاب‌های جالب و مصور، آموزش خود را آغاز کنید.

برای فرزند خود حساب بانکی افتتاح کنید

تا قبل از این که کودکان به سنی برسند که بتوان برای آن‌ها حساب بانکی افتتاح کرد، استفاده از قلک راه‌حل خوبی برای پس‌انداز کردن به نظر می‌رسد. با انجام این کار، فرزندان شما رفته‌رفته با نظام بانکی و این صنعت پولی بیشتر و بهتر آشنا می‌شوند.

رویکرد مدرن‌تری نیز نسبت به روش قبلی وجود دارد. می‌توانید یک حساب بانکی به اسم خودتان برای کودکی که هنوز به سن قانونی نرسیده است باز کنید. سپس مستمری‌ها یا پاداش‌هایی را که کودکان در ازای انجام امور مختلف دریافت می‌کنند، در این کارت ذخیره کنید. فرزندان‌‌تان می‌توانند از این کارت برای خریدهای خود زیر نظر شما استفاده کنند. ایده‌ی بسیار جالبی است. چرا که به این طریق کودکان درمی‌یابند که با چه سرعتی موجودی حساب‌شان کاهش پیدا می‌کند. با این دید دیگر انتظار ندارند که هر روز برای‌شان چیزی بخرید. روبه‌رو کردن کودکان با دنیای واقعی، گامی موثر در آموزش سواد مالی و اقتصاد به آن‌هاست.

فرزندتان را با بدهی و وام آشنا کنید

هنگام آموزش سواد مالی و اقتصاد، باید به کودکان و نوجوانان خود در مورد وام گرفتن و به طور کلی مفهوم بدهی هم توضیح دهید. وام یا بدهی یک تعهد مالی است. باید بتوانید از همان ابتدا این مسئله را به فرزندتان یاد دهید که به بدهی‌های مالی خود پایبند باشد. فرزندان‌تان در سنین پایین متوجه نمی‌شوند پولی که گاهی خرج می‌کنید، در واقع یک بدهی است. آن‌ها نمی‌دانند که باید آن بدهی را پس بدهید. اما این وظیفه‌ی شماست که با آن‌ها در این خصوص صحبت کنید.

به آن‌ها یاد بدهید که اگر به هر دلیلی حتی مبالغ ناچیز را از کسی قرض گرفتند، باید آن را پس دهند. روی مسئله‌ی تعهد بر بازپرداخت تاکید فراوانی داشته باشید. هم‌چنین به این مسئله نیز اشاره کنید که در فرآیند بازپرداخت وام، باید علاوه بر پس دادن مبلغ اصلی، سود پول را نیز به وام‌دهنده پرداخت کنند. بسیاری از افراد که بی‌پروا اقدام به دریافت وام‌های کلان آن هم با بهره‌های گزاف می‌کنند، در آینده ممکن است بهای سنگینی بپردازند. اما اگر کودک خود را از ابتدا با این مفاهیم آشنا کرده باشید، او را از جوانب تصمیمات نادرست در این خصوص آگاه خواهید کرد.

با فرزندان خود در مورد سرمایه‌گذاری در سهام حرف بزنید

یکی از روش‌های حفظ سلامت مالی در بلندمدت آگاهی از سرمایه‌گذاری معقول در سهام یا اوراق قرضه است. اگر فرزندتان بتواند پیش از استخدام در نخستین شغل تمام‌وقتش با چنین ابزارهایی آشنا شود، بهتر می‌تواند پول و درآمدش را برای بلندمدت ذخیره کند. کسب این مهارت‌ها برگ برنده‌‌ای در موفقیت‌های مالی آینده‌ی فرزندان است.

اگر کودکان شما از سنین پایین خرید کردن را آموزش دیده باشند، می‌توانند در خرید سهام نیز عملکرد موثری داشته باشند.

یکی از بهترین راه‌ها این است که والدین در صورت فعالیت در بازارهای مالی، هنگام انجام معاملات به فرزندان‌شان در مورد اقداماتی که انجام می‌دهند و تصمیماتی که می‌گیرند، توضیح دهند. آشنایی با مفاهیم ابتدایی به زبان ساده سرآغاز راهی است که در آینده پیش روی فرزندان قرار می‌گیرد. سپس زمانی که فرزندان بزرگ شوند و به سن قانونی برسند، می‌توانند خودشان در یک کارگزاری ثبت‌نام کنند و مستقیما فعالیت‌های مالی خود را آغاز کنند.

البته حساب‌های آزمایشی نیز وجود دارند که به کمک آن‌ها فرزندتان می‌تواند عملیات سرمایه‌گذاری را در یک محیط شبیه‌سازی شده انجام دهد؛ سود کند یا زیان دهد. و به طور کلی با جنبه‌های مختلف بازارهای مالی آشنا شود تا زمینه برای حضور او در بازار حقیقی فراهم شود.

مکالمات مالی مستمر با فرزندان خود داشته باشید

زمانی که در مورد مسائل مالی به شکل مستمر با فرزندان خود صحبت کنید، به مرور این مسائل ملکه‌ی ذهن آن‌ها می‌شود. تکرار موجب تسریع فرایند یادگیری می‌شود. البته فراموش نکنید که تکرار هم حد و اندازه‌ای دارد. اگر این تکرار بیش از اندازه باشد، بدتر موجب فرار و دل‌زدگی فرزندتان خواهد شد. شما به عنوان والدین زبان فرزندان خود را بهتر می‌فهمید. از دری وارد شوید که می‌دانید برای آن‌ها جذاب‌تر است. باید توجه کنید که هرگز نمی‌توانید با زور و اجبار چیزی را در مغز فرزندان خود فرو کنید! سخت نگیرید و با ساده‌ترین مفاهیم شروع کنید.

صداقت به خرج دهید؛ بگذارید فرزندان‌تان با مشکلات و مسائل مالی شما آشنا شوند

شاید بتوان گفت مهم‌ترین اقدامی که در راستای آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان می‌توان انجام داد، صحبت کردن با آن‌ها در خصوص مسائل مالی خانواده باشد. آن هم صحبتی صادقانه و نه با پنهان‌کاری. والدین معمولا در صداقت در بیان این مسائل، خساست به خرج می‌دهند! چرا که گمان می‌کنند روراست بودن بیش از اندازه می‌تواند آثار بدی روی فرزندان‌شان بگذارد. مثلا اگر پدر در شرف از دست دادن شغلش باشد یا در پرداخت اجاره‌ی منزل به مشکل برخورده باشد والدین معمولا این مسائل را از فرزندان خود پنهان می‌کنند. حال آن که این یک موقعیت مناسب برای ایجاد یک گفتگوی موثر در خصوص مسائل اقتصادی است.

اما حقیقت را نمی‌توان نادیده گرفت. با گذشت زمان، آن‌ها خودشان در آینده با این مشکلات در زندگی واقعی روبرو خواهند شد. پس چه بهتر که از سنین پایین با این مسائل آشنا شوند. وقتی کودکان با این شرایط آشنا باشند بهتر می‌توانند خودشان را برای واکنش‌های مناسب‌تر آماده کنند. این به آن معنا نیست که قبوض و قرض و بدهی‌های خود را مو به مو با فرزندتان در میان بگذارید و کاری کنید که او شب‌ها با عذاب وجدان بخوابد! تنها کافی است در خصوص بودجه‌بندی و مدیریت پول با آن‌ها حرف بزنید.

به فرزندان‌تان بگویید که لازم است در برخی شرایط از مخارج غیرضروری پرهیز کنید. برخلاف تصور والدین، اتفاقا کودکان درک بسیار بالایی از این مسائل دارند. اگر آن‌ها ببینند که شما در مسائل مالی چه تصمیم‌های محتاطانه‌ای برای مدیریت زندگی‌تان می‌گیرید، به احتمال فراوان آن‌ها نیز این رفتار را تقلید می‌کنند. چه چیزی بهتر از این می‌خواهید؟

با حوصله به سوالات فرزندان‌تان پاسخ دهید

زمانی که مشغول آموزش مسائل مالی و اقتصاد به کودکان خود هستید، باید منتظر سوالات آن‌ها هم باشید. اتفاقا هرچه بیشتر سوال بپرسند باید شما هم بیشتر خوشحال شوید. چرا که این پرسش‌ها نشان از آن دارد که ذهن فرزند‌تان درگیر این مسائل شده است. اما اگر با بی‌حوصلگی و اهمال پاسخ آن‌ها را بدهید، مطمئن باشید به زودی کودک‌تان نیز نسبت به آموزش دل‌سرد خواهد شد.

اگر با مسائل دشوار روبرو هستید، با ساده‌سازی کلمات، سعی کنید در ابتدایی‌ترین حالت ممکن به فرزندتان در خصوص این موارد توضیح دهید. مثلا ممکن است فرزندتان در مورد مفهوم تورم یا ارزش پول سوال داشته باشد. ممکن است از شما بپرسد چرا وضع اقتصادی بد می‌شود؟ اگر بد شود چه اتفاقی برای ما می‌افتد؟ سعی کنید این سوالات را با ارائه‌ی مثال‌هایی ملموس از زندگی واقعی پاسخ دهید.

آموزش را با جلوه‌های بصری ترکیب کنید

آموزش مفاهیم مربوط به سواد مالی، سرمایه‌گذاری و اقتصاد حتی به بزرگ‌سالان نیز دشوار است، چه برسد به کودکان! پس باید تلاش کنید راه‌کارهای خلاقانه‌ای به کار ببندید. مثلا دست فرزندتان را بگیرید و او را به موزه تاریخ ببرید. وقتی فرزندتان در حال دیدن تاریخ سلسله‌های مختلف است، از اوضاع اقتصادی و مفهوم پول در آن دوران حرف بزنید. مطمئن باشید وقتی او مشغول دیدن سکه‌های بزرگ و عجیب و غریب باشد، توضیحات شما می‌تواند تخیل او را به کار بیندازد. در ادامه ذهن او شروع به تحلیل و مقایسه می‌کند. این مسئله در آموزش بسیار کمک‌کننده است.

از هر فرصت مناسبی برای ارتباط دادن فضا به مسائل اقتصادی استفاده کنید. اما یادتان باشد زیاده‌روی نکنید. کودک را از وسط بازی بیرون نکشید تا مفهوم پول را به او آموزش دهید!

سرمایه‌گذاری را با این روش‌ها به کودکان خود آموزش دهید

بخشی از آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان به مبحث سرمایه‌گذاری مربوط است. صحبت از مفاهیم مربوط به سرمایه‌گذاری کار دشواری است. اما می‌توانید از مواردی هم‌چون ریسک و ریوارد کار آموزش را آغاز کنید. آن هم با ارائه‌ی مثال‌هایی ساده از زندگی واقعی. برای این که این مفاهیم را با فرزندان‌تان در میان بگذارید، به چند راه‌کاری که در ادامه بیان می‌شود توجه کنید. شاید یکی از آن‌ها به درد شما هم بخورد.

در مورد سهام و اوراق قرضه با فرزندان خود صحبت کنید

از همان ابتدا باید به فرزندان خود بیاموزید که سرمایه‌گذاری در بازار سهام و ابزارهای مالی این بازار، با سرمایه‌گذاری در بانک و حساب پس‌انداز فرق دارد. در بازار سهام برخلاف بانک، ریسک و بازدهی متغیر است. سهام یک دارایی با ریسک بالا و البته بازدهی بالاست.

فرزند شما باید متوجه شود که ارزش این دارایی می تواند بر اساس رشد و سوددهی شرکت، بالا یا پایین برود. هم‌چنین باید این آگاهی نیز به آن‌ها داده شود که ریسک سهام همیشه هم قابل پیش‌بینی نیست. مثل زمانی که اطلاعات مربوط به سوابق و عملکرد شرکت‌ها دستکاری می‌شود یا مدیرعامل به دروغ از مسئله‌ای حرف می‌زند که وجود ندارد و واقعیت را تحریف می‌کند. هرچند چنین مسائلی در بازار حرفه‌ای امروز چندان پیش نمی‌آیند. چرا که تخلف محسوب می‌شوند و تبعات سنگینی برای شرکت دارند. اما فارغ از این مسائل، سهام‌داری از گذشته تا به حال روند خوبی داشته و سود مناسبی نیز ایجاد کرده است.

برخلاف سهام، اوراق قرضه یکی از انواع سرمایه‌گذاری کم‌ریسک و البته کم‌بازده است. بهره‌ی اوراق قرضه کمی بیشتر از بهره‌ی بانکی است. این اوراق معمولا پشتوانه‌ای معتبر هم‌چون بانک یا دولت‌ها را دارند. البته از آن‌جا که اوراق قرضه با پیچیدگی‌هایی همراه است، می‌توانید آموزش سرمایه‌گذاری را با سهام آغاز کنید و پس از آن به اوراق قرضه روی بیاورید.

توجه فرزندتان را به مسائل مربوط به سرمایه‌گذاری معطوف کنید

در آموزش سواد مالی و به طور کلی مسائل مربوط به اقتصاد و سرمایه‌گذاری به کودکان و نوجوانان، مهم‌ترین کار این است که بتوانید توجه آن‌ها را به سمت این مباحث جلب کنید. اما چگونه؟ مثلا اگر سهامی در سبد سرمایه‌گذاری خود دارید، می‌توانید به فرزندتان دارایی خود را نشان دهید. از صنعتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید حرف بزنید. مثلا ممکن است سهام شما برای یک شرکت هواپیمایی یا یک شرکت محصولات غذایی باشد. این مسائل می‌تواند برای آن‌ها جالب باشد. با هم بنشینید و سایر سرمایه‌گذاران آن شرکت را بررسی کنید. با افراد شاغل در آن مجموعه آشنا شوید. صورت‌های مالی را نگاه کنید و درآمد شرکت را در سال جاری بررسی کنید. قرار نیست فرزندتان را بمباران اطلاعاتی کنید. این تنها یک آشنایی ابتدایی است که موجب ایجاد علاقه‌ی او خواهد شد.

سپس با پرسش در خصوص علاقه‌ی کودک‌تان سعی کنید او را به این مباحث علاقه‌مند کنید. از او بپرسید دوست دارد در چه شرکتی سرمایه‌گذاری کند. مثلا ممکن است از شرکت فیس‌بوک نام ببرد. البته در بازار بورس ایران نیز می‌توان به دنبال شرکت‌هایی مشابه گشت.

زمانی که فرزندتان به اندازه‌ی کافی با مفاهیم ابتدایی آشنا شد، به او اجازه دهید یک شرکت را انتخاب کند. اگر نقدینگی دارید، می‌توانید چند سهم بخرید. حداقل هفته‌ای یک مرتبه روند حرکت قیمت آن را بررسی کنید. ببینید آیا قیمت آن افت خواهد داشت یا صعود. این تجربه برای فرزندتان مانند یک سرمایه‌گذاری واقعی است. مخصوصا اگر این سرمایه‌گذاری سود‌ده باشد مطمئنا فرزندتان بابت هوش مالی سرشارش به شما فخر خواهد فروخت! این کار حتی اعتماد به نفس او را نیز تقویت می‌کند.

حتی برای سرگرمی بیشتر می‌توانید یک سبد سهام آنلاین شبیه‌سازی شده داشته باشید. یعنی نیازی نیست برای خرید سهام پول واقعی بپردازید. منظور همان سایت‌هایی است که می‌توانید در آن‌ها ثبت‌نام کنید و معاملات خود را به صورت غیرواقعی در آن‌جا انجام دهید. این کار تجربه‌ی خوبی برای شما و فرزندتان خواهد بود.

اجازه دهید فرزندان‌تان سرمایه‌گذاری کنند

نباید عجله کنید. فرزندان شما در سنین پایین آمادگی شنیدن مباحث سنگین را ندارند. اما زمانی که سن‌شان بیشتر می‌شود، می‌توانید در مورد سهام و سرمایه‌گذاری بیشتر و عمیق‌تر با آن‌ها صحبت کنید. زمانی که موقعش فرا برسد، می‌توانید به فرزندتان اجازه دهید خودش کد بورسی بگیرد و وارد بازار سهام شود. این احتمال هم وجود دارد که از قبل و در پی علاقه‌مندی به سرمایه‌گذاری، پول‌های خود را پس‌انداز کرده باشد و اکنون برای خرید سهام مشکل مالی نداشته باشند. به او بگویید نیازی نیست که تمام پولش را به خرید سهام یا اوراق قرضه اختصاص دهد. می‌توانید مبلغ در دسترس را به سه قسمت تقسیم کنید. بخشی را به خرید سهام و بخشی را به خرید اوراق قرضه اختصاص دهید. یک سوم باقی‌مانده را نیز در حساب نگه‌داری کنید. این کار به فرزندتان اجازه می‌دهد که بازده انواع مختلف سرمایه‌گذاری را با هم مقایسه کند.

اما اگر فرزندتان به اندازه‌ی کافی پول نداشت چه؟ در آن صورت دو راه پیش رو دارید. می‌توانید مبلغی را برای خرید سهام به او بدهید. یا این‌که یک حساب شبیه‌سازی شده برای او افتتاح کنید. که البته این مورد به دلیل غیرواقعی بودن ممکن است که چندان جذاب به نظر نیاید. می‌توانید فرزندتان را تشویق کنید که اگر در همین سبد شبیه‌سازی شده به سود برسد، در مرحله‌ی بعدی سرمایه‌گذاری واقعی را انجام خواهد داد.

جمع‌بندی

در عصر حاضر آموزش سواد مالی برای کودکان، دانش‌آموزان و نوجوانان بسیار اهمیت دارد. آن‌ها قرار است در آینده خودشان وارد جامعه شوند. جامعه‌ای که زندگی در آن با مسائل اقتصادی گره خورده است. هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که زندگی‌اش ربطی به اقتصاد ندارد. ما جزئی از جامعه‌ایم و وضعیت جامعه به وضعیت اقتصادی گره خورده است. در این میان والدین وظایف خطیر و سنگینی برای آموزش اقتصاد و سرمایه‌گذاری به کودکان و نوجوانان خود دارند. اگر آن‌ها کوتاهی کنند، فرزندشان در آینده مشکلات فراوانی را تجربه خواهد کرد. در این مسیر، والدین باید سعی کنند در خصوص مسائل مالی با فرزندان‌شان صحبت کنند. آن‌ها باید برشی از زندگی واقعی را به فرزندان خود نشان دهند تا در آینده هنگام بروز مشکلات و گرفتاری‌های مالی غافل‌گیر نشوند. زمانی که انسان از پیش برای چنین وقایعی آماده باشد، تصمیم‌های منطقی‌تر و عقلانی‌تری خواهد گرفت.