تغییر پارادایم آمریکا در شرف وقوع است | خداحافظی با حباب های اقتصادی؟
این روز‌ها نه فقط فدرال رزرو که بسیاری از بانک‌های مرکزی دیگر هم تصمیم به افزایش نرخ بهره گرفته‌اند. نمونه‌اش بانک ملی سوئیس که در اقدامی غیرمنتظره اقدام به افزایش ۵۰ واحدی نرخ بهره کرد. این وقایع نشان از آن دارد که دست کم در آمریکا شاهد تغییر پارادایم خواهیم بود و شاید دیگر عصر سیاست‌های انبساطی و تزریق نقدینگی به پایان رسیده است. این مقاله از توان تحلیل نگاهی دارد به صحبت‌های یکی از اقتصاددانان مطرح که معتقد است عصر حباب اقتصادی دیگر به سر آمده است و در شرف تغییرات قرار داریم.
مطلب زیر، ترجمه مقاله‌ای است با عنوان «Top economist Mohamed El-Erian says the everything bubble is over. It’s a paradigm shift away from a ‘silly’ artificial economic world» که «COLIN LODEWICK» آن را نوشته است. این مطلب در تاریخ ۱۷ ژوئن ۲۰۲۲ (۲۷ خرداد ۱۴۰۱) در سایت Fortune منتشر شده است.
چهارشنبه (۱۵ ژوئن ۲۰۲۲ – ۲۵ خرداد ۱۴۰۱) فدرال رزرو تصمیم گرفت نرخ بهره را به میزان ۷۵ واحد افزایش بدهد. این بزرگ‌ترین افزایش این رقم از سال ۱۹۹۴ بود. حالا اقتصاددانان از تغییر پارادایم آمریکا حرف می‌زنند.
محمد الاریان (Mohamed El-Erian) یکی از برجسته‌ترین ناظران جهانی فدرال رزرو و مشاور ارشد اقتصادی شرکت خدمات مالی آلیانز و رئیس کالج کوئینز در کمبریج می‌گوید این اتفاق بخشی از یک «هوشیاری عظیم» برای بانک‌های مرکزی است. چرا که در این هفته چند بانک مرکزی دیگر نیز اقداماتی در این زمینه انجام داده‌اند.
مثلا بانک ملی سوئیس افزایش ۵۰ واحد پایه را اعمال کرد که از سال ۲۰۰۷ نخستین افزایش نرخ بهره محسوب می‌شود. بانک انگلستان هم افزایش ۲۵ واحدی متوسطی را در نظر گرفت. بانک مرکزی اروپا اخیرا یک نشست اضطراری سیاست پولی برگزار کرد. در این جلسه اعلام شد که این بانک اولین افزایش نرخ بهره خود را در طی بیش از یک دهه در ماه آینده اعمال می‌کند. پس از آن هم در ماه سپتامبر مجددا افزایش دیگری را در این نرخ اعمال خواهد کرد.
الاریان در روز پنج‌شنبه در برنامه Squawk Box شبکه CNBC گفت که پیش از این موج افزایش قابل توجه نرخ بهره، بانک‌های مرکزی مدت‌ها سرمایه‌گذاران را سرگردان کرده بودند و به بیراهه می‌بردند. او ادامه داد: «حالا دیگر وقت آن رسیده است که از این جهان تصنعی خارج شویم. جهانی که در آن با تزریق نقدینگی انبوه و قابل پیش‌بینی، همه به نرخ بهره صفر عادت کرده‌اند. جایی که کارهایی احمقانه می‌کنیم و در بخش‌هایی از بازار سرمایه‌گذاری می‌کنیم که نباید این کار را انجام بدهیم. یا به روش‌هایی غیرمنطقی سرمایه‌گذاری می‌کنیم. ما داریم از آن رژیم خارج می‌شویم و ناهمواری‌های زیادی سر راه‌مان وجود دارد.»
الاریان به این مسئله هم اشاره می‌کند که در طی بیش از ۱۴ سال گذشته، سیاست پولی در آمریکا و در سطح بین‌الملل سهل‌گیرانه بوده است. به طوری که فدرال رزرو و سایر بانک‌های مرکزی نرخ بهره را پایین نگه می‌داشتند و اجازه می‌دادند جریان پول با خرید دارایی‌ها و سهام به سمت بانک‌های تجاری روانه شود. (برخی منتقدان استدلال می‌کنند که این سیاست‌ها در دهه‌ی ۱۹۹۰ بیش از حد سهل‌گیرانه بوده است.)
این مسئله توسعه اقتصادی را در رویارویی با بحران های مختلف اقتصادی تقویت کرد. اما از آن سمت به حباب های اقتصادی متعددی منجر شد. از حباب مسکن گرفته تا رمزارز و یارانه‌هایی که سرمایه‌گذاران خطرپذیر برای مواردی مثل قیمت‌های ارزان اوبر تامین می‌کردند. این مسائل همه با هم وجود داشت. اما حالا تمام آن حباب ها در شرف از بین رفتن هستند. چرا که بانک‌ها سیاست‌های انقباضی را در پیش گرفته‌اند و به دنبال متوقف کردن جریان آزاد پول نقد هستند.
الاریان گفت: «تورم ۸.۶ درصدی مستلزم رسیدگی است. شما نمی‌توانید این رقم را نادیده بگیرید.» افزایش ۷۵ واحد پایه نرخ بهره در روز چهارشنبه به دنبال دو افزایش قبلی صورت گرفت. یکی مربوط به افزایش ۲۵ واحدی در ماه مارس و دیگری افزایش ۵۰ واحدی در ماه می.
این حرف‌ها اولین اظهارات این اقتصاددان در مورد تورم نیست. او چند روز قبل هم در برنامه Face the Nation شبکه CBS حاضر شد تا توضیح دهد که پیش‌بینی‌های کارشناسان در خصوص تورم خیلی خوش‌بینانه بوده است. او در این برنامه گفت: «من می‌ترسم که اوضاع هم‌چنان بدتر هم بشود. ممکن است نرخ تورم حتی به ۹٪ هم برسد.»
او در برنامه Squawk گفت که افزایش نرخ بهره بانک ملی سوئیس در حقیقت از افزایش فدرال رزرو هم مهم‌تر بود. چرا که «بانک ملی سوئیس همیشه با ارز قوی مقابله می‌کند. پیشی گرفتن این کشور از بانک مرکزی اروپا آن هم نه با افزایش ۲۵ واحدی، بلکه ۵۰ واحدی، نشان از آن دارد که در اثنای یک تغییر جهانی قرار گرفته‌ایم.»
او در مورد ایالات متحده اظهار داشت که سه راه وجود دارد که بفهمیم آیا فدرال رزرو کنترل تورم را به دست گرفته یا نه. اولین پرسش این است که آیا شرایط مالی سخت‌تر شده است؟ الاریان پاسخ این سوال را مثبت می‌داند. سوال دوم این است که آیا سیاست‌های انقباضی به روشی منظم پیاده می‌شوند؟ که الاریان معتقد است اکنون کمی بی‌نظمی در این خصوص وجود دارد. سوال سوم هم این است که آیا فدرال رزرو با توجه رویکردش نسبت به تورم، پیشرو بوده یا عقب مانده است؟ الاریان در پاسخ به این سوال گفت: «تا زمانی که فدرال رزرو در این فرایند عقب بماند و تاخیر داشته باشد، برای بازارها مشکل‌ساز خواهد شد.»
