ارزش زمانی پول؛ مرگ ارزش به دست زمان
پول یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ما انسان‌ها بوده و هست چون بدون پول نمی‌شود زندگی کرد. همه ما در طول زندگی فعالیت‌ها و تلاش‌های فراوانی برای کسب پول و تامین زندگی خود انجام می‌دهیم. اما نکته‌ای که بسیار قابل توجه است، تغییر ارزش پول به مرور زمان است که به آن ارزش زمانی پول می‌گویند. این امر به آن معناست که اگر امروز پول از نظر اقتصادی یک ارزش داشته باشد، در آینده این ارزش مانند امروز نخواهد بود و طبیعتا تغییر خواهد کرد. هیچ‌کس دوست ندارد پولی که برای به دست آوردن آن زحمت کشیده، ارزش خود را از دست بدهد. به همین دلیل در این مطلب توضیح می‌دهیم که چطور ارزش پول را حفظ و آن را محاسبه کنیم.
ارزش زمانی پول چیست؟
ارزش زمانی پول (The Time Value of Money) را به اختصار TVM می‌نامند و برابر با ارزش کنونی پول است که تنزیل شده است. این فاکتور نشان می‌دهد که ارزش آینده پول کمتر از ارزش فعلی آن است. فرض کنید اکنون پولی در اختیار شماست و آن را صرف سرمایهگذاری در بازارهای مالی کرده‌اید. حالت دیگری را در نظر بگیرید که این پول شش ماه دیگر به دست شما می‌رسد و آن زمان اقدام به سرمایهگذاری می‌کنید. واضح است که اگر الان این میزان پول را در اختیار داشته باشید، در صورت سرمایهگذاری صحیح سود بیشتری نصیب شما خواهد شد تا این‌که این پول را در آینده دریافت و سرمایهگذاری کنید. چرا که می‌توانید از محل سرمایهگذاری خود به سود خوبی دست پیدا کنید.
از سویی دیگر نمی‌توان منکر وجود تورم در اقتصاد بود. هرچه میزان قیمت کالاها و خدمات زیاد می‌شود، قدرت خرید مردم نیز کم می‌شود. به این ترتیب مشخص است که برای خرید یک دارایی معین در آینده باید هزینه بیشتری نسبت به زمان حال بپردازید. پس به عبارت دیگر با بالا رفتن میزان تورم، قدرت خرید و هم‌چنین ارزش زمانی پول کم می‌شود.
بیشتر بخوانید
قیمت در برابر ارزش
مبلغی که برای خریدن یک دارایی یا کالا پرداخت می‌کنید، نشان‌دهنده قیمت آن است. با پرداخت این قیمت می‌توانید دارایی مذکور را از آن خود کنید و مالکیت خود را در آن تثبیت و تایید کنید. اما در مقابل قیمت یک مولفه دیگر نیز وجود دارد که آن را با نام ارزش دارایی می‌شناسیم.
این ارزش معادل میزان مطلوبیت کالا یا دارایی است که پس از خرید آن نصیب ما خواهد شد. مطلوبیت ممکن است مادی یا غیرمادی باشد. ارزش هر دارایی برابر است با دریافتی‌های نقدی و غیرنقدی ما که در پی کسب مالکیت دارایی به دست می‌آید. به این ترتیب می‌توان گفت ارزش دارایی به میزان مطلوبیت و انتظارات افراد وابسته است. یعنی تفاوت در انتظارات می‌تواند تفاوت در ارزش دارایی را رقم بزند.
به همین ترتیب پول نیز ارزش مختص به خود را دارد. اما ارزش فعلی آن مهم‌تر از ارزش آینده است. این امر به ارزش زمانی پول اشاره دارد. یعنی شما هر چه زودتر پول را دریافت کنید، ارزش آن بیشتر خواهد بود. به این ترتیب می‌توانید سرمایهگذاری در بازارهای مالی را زودتر آغاز کنید و دارایی‌های مورد نظر خود را در اسرع وقت خریداری کنید. باید همواره این امر را به خاطر داشت که به دلیل وجود تورم، ارزش پول در آینده کم می‌شود و قدرت خرید نیز کاهش خواهد یافت.
هزینه استفاده از پول بهره نام دارد. فردی که اقدام به دریافت وام می‌کند، باید هزینه اجاره پول را در قالب بهره به وام‌دهنده بپردازد. با گذشت زمان، این میزان بهره روی پول دریافت می‌شود که در نهایت در ارزش زمانی پول اثر خواهد گذشت.
هزینه فرصت چیست؟
هزینه فرصت (Opportunity Cost) یک مفهوم مهم در اقتصاد است. این اصطلاح به هزینه‌های ناشی از عدم پذیرش سایر فرصت‌های جایگزین در مقابل تصمیمی که اتخاذ شده است اشاره دارد. اگر بخواهیم ساده‌تر این مسئله را بیان کنیم باید گفت زمانی که افراد یکی از گزینه‌های ممکن را انتخاب می‌کنند، در واقع گزینه‌های دیگر را رد می‌کنند. یعنی زمانی که شما هنگام سرمایهگذاری در بازارهای مالی یک دارایی را خریداری می‌کنید، ورود به یک دارایی دیگر را نپذیرفته‌اید.
هزینه فرصت یا هزینه فرصت از دست رفته در هر تصمیم‌گیری، انتخاب‌های دیگری را نشان می‌دهد که می‌شد به جای گزینه فعلی در نظر گرفت ولی اکنون از دست رفته است. یعنی شما می‌توانستید آن گزینه را انتخاب کنید ولی با انتخاب یک گزینه دیگر، از آن صرف‌نظر کرده‌اید. هزینه فرصت نیز می‌تواند هم به صورت مادی باشد و هم غیرمادی.
به عنوان مثال این‌طور در نظر بگیرید که برای خرید یک اتومبیل مبلغی را کنار گذاشته‌اید. گزینه‌هایی پیش روی شما وجود دارند که با بودجه شما هم‌خوانی دارند. شما به بررسی این خودروها می‌پردازید و مزایا و معایب هر یک را مد نظر قرار می‌دهید. نهایتا از میان گزینه‌های موجود، بهترین گزینه را انتخاب می‌کنید. به این ترتیب یک هزینه فرصت از دست رفته برای انتخاب و خرید بقیه خودروها ایجاد شده است. یا زمانی که یک برنامه تلویزیونی را مشاهده می‌کنید در حقیقت هزینه فرصت برابر با زمانی است که شما می‌توانستید در آن بازه به تماشای برنامه دیگری مشغول شوید.
ارزش فعلی و ارزش آتی پول
دو مفهوم مهم در بررسی ارزش زمانی پول وجود دارند که یکی ارزش فعلی پول (Present Value) یا PV و دیگری ارزش آتی پول (Future Value) است که ارزش یک دارایی را در آینده نشان می‌دهد. زمانی که قصد محاسبه ارزش زمانی پول را دارید باید ارزش فعلی یا آتی آن را در نظر بگیرید. فرمول ارزش فعلی پول به شکل زیر است:
فرمول ارزش فعلی پول
ارزش فعلی پول= ارزش آتی پول – سود
ارزش آتی نیز به شیوه زیر به دست می‌آید:
فرمول ارزش آتی پول
ارزش آتی پول= ارزش فعلی پول + سود
محاسبه ارزش زمانی پول
برای به دست آوردن ارزش زمانی پول و محاسبه میزان آن باید ابتدا با بهره و انواع محاسبه آن آشنا باشیم. برای آشنایی با این مفاهیم می‌توانید دو مقاله «بازده سرمایهگذاری را چگونه محاسبه کنیم؟» و «سود مرکب چیست؟» را مطالعه کنید تا اطلاعات لازم را به دست آورید.
به طور بسیار خلاصه فقط به این نکته بسنده می‌کنیم که بهره مرکب بهره‌ای است که روی سود محاسبه می‌شود. یعنی سود حاصل از سود انباشته و سرمایه اولیه. در محاسبه ارزش زمانی پول نرخ بهره مرکب را باید مدنظر قرار داد. بر این اساس فرمول محاسبه این میزان برابر است با:
در این معادله FV برابر است با ارزش آتی پول، PV ارزش فعلی پول را نشان می‌دهد، i نرخ بهره مرکب و n تعداد دوره است.
به کمک این فرمول می‌توان مشخص کرد که ارزش پول امروز با درصد سود معین چقدر است.
به عنوان مثال این‌طور در نظر بگیرید که امروز می‌توانید در راستای سرمایهگذاری در بازارهای مالی مبلغی معادل ۱۰۰ میلیون تومان را برای خرید سهام در بورس با بازدهی میانگین ۳۰ درصد اختصاص دهید. بر این اساس ارزش آتی پول شما برابر است با:
اما اگر این میزان پول را سال آینده در بورس سرمایهگذاری کنید، ارزش فعلی آن برابر خواهد بود با:
جمع‌بندی
یکی از مهم‌ترین مسائلی که در سرمایهگذاری در بازارهای مالی وجود دارد، تصمیم‌گیری درست برای ورود به فرصت‌های موجود است. برای این کار باید حتما به ارزش زمانی پول توجه کرد. چرا که پول در بازه‌های زمانی مختلف ارزش متفاوتی دارد که با فرمول‌های خاص خود قابل محاسبه و اندازه‌گیری است. این امر به ویژه در کشورهایی مانند ایران که تورم بالایی دارند، اهمیت بیشتری دارد. چرا که هر چه زمان می‌گذرد، فرصت‌های سرمایهگذاری به میزان بیشتری از دست می‌روند.
