در خصوص اهمیت صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی اشاره به همین نکته کافی است که این گزارش‌ها اساس و پایه تحلیل بنیادین را شکل می‌دهند. بنابراین شناخت آن‌ها و اطلاعاتی که شامل می‌شوند از جمله نخستین گام‌هایی است که برای تحلیل بنیادی سهام برداشت. در ادامه این مطلب درباره صورت‌های مالی شرکت‌ها و اطلاعات مهمی که در این گزارش‌ها منعکس می‌شوند، توضیح می‌دهیم.
انواع صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی
به طور کلی صورت‌های مالی شرکت‌ها در چهار دسته قابل بررسی هستند. این موارد عبارت‌اند از جدول سود و زیان، ترازنامه، صورت جریان وجوه نقد و میزان تولید و فروش.
- جدول صورت سود و زیان شرکت‌ها: در صورت سود و زیان، در انتهای جدول یک خروجی وجود دارد که سود ساخته‌شده به ازای هر سهم در آن قسمت قرار می‌گیرد.
- ترازنامه شرکت‌ها: ترازنامه یکی دیگر انواع صورت‌های مالی شرکت‌هاست. این فاکتور خود از بخش‌های دیگری تشکیل شده است.
- صورت جریان وجوه نقد: سومین دسته از صورت‌های مالی صورت جریان وجوه نقد است. در شرکت‌ها علاوه بر سودآوری و وضعیت بدهکاری و بستان‌کاری و همچنین دارایی‌ها و بدهی‌ها، موارد دیگری نظیر وضعیت نقدینگی و گردش وجوه نقد نیز حائز اهمیت است. برای این‌که شرکت‌ها بتوانند به تعهدات خود پایبند باشند و مدیریت اعتبارات خود را به خوبی در دست بگیرند باید به این مورد دقت کنند. خروجی‌های این جدول می‌تواند بیانگر استفاده بهینه از منابع باشد.
- آمار تولید و فروش: آخرین مورد از صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی آمار تولید و فروش است. خروجی این گزارش‌ها می‌تواند بر سود عملیاتی شرکت‌ها تاثیرگذار باشد. این سود در صورت سود و زیان شرکت‌ها درج می‌شود. در تحلیل شرکت‌هایی که مواد خام و اولیه را می‌فروشند و یا شرکت‌هایی که نوسان‌های قیمت فراوانی دارند، می‌توان از اطلاعات این جداول به میزان مطلوبی بهره‌مند شد. به این ترتیب تحلیلگران قادر خواهند بود تحلیل بنیادی را به شکلی دقیق‌تر انجام دهند. نهایتا می‌توانند میزان تطابق مفروضات را با آن‌چه در واقعیت رخ می‌دهد بررسی کنند.
بررسی انواع صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی
در ادامه هر یک از چهار موردی را که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، بررسی خواهیم کرد.
جدول سود و زیان
در این بخش قصد داریم نگاهی کلی نسبت به این جداول داشته باشیم. در بخش نخست جدول سود و زیان در نگاه اول سود و زیان خالص را می‌توان دید. این فاکتور با توجه به مولفه‌هایی مانند سود و زیان ناخالص، سود و زیان عملیاتی، سود و زیان عملیات و عملیات در حال تداوم قبل از مالیات و سود و زیان خالص به دست می‌آید.
بخش بعدی مربوط به محاسبه سود و زیان پایه هر سهم است. در صفحه بعدی جدول می‌توانیم سود و زیان خالص هر سهم یا همان EPS را ببینیم. برای مرور مفهوم EPS می توانید به مقاله «EPS و DPS سهام بیانگر چه نکاتی هستند؟» مراجعه کنید. بخش بعدی جدول نیز مربوط به سرمایه شرکت‌ها. این مورد بسیار مهم است. دقت کنید که در جدول سود و زیان دو ستون داریم که هر یک مربوط به یک دوره مالی است. در این‌جا نیز دو دوره مالی را با هم مقایسه می‌کنیم.
بیشتر بخوانید
اما نکته قابل توجه آن است که ممکن است سرمایه‌ها در هر دوره با هم متفاوت باشند. مانند همان مثالی که در تصویر مشاهده کردید. یعنی در دو دوره مالی متفاوت، سرمایه‌ها یکسان نبود‌ه‌اند. از همین رو در چنین شرایطی نیاز به معادل‌سازی داریم تا میزان EPS که با سرمایه جدید محاسبه شده است با سرمایه سابق شرکت معادل شود.
ترازنامه
ترازنامه از دیگر موارد مهم در صورت‌های مالی شرکت‌ها به شمار می‌رود. ترازنامه خود شامل سه بخش کلی است. این سه بخش عبارت‌اند از: دارایی‌های جاری، بدهی‌ها و همچنین حقوق صاحبان سهام. اگر با حسابداری آشنایی داشته باشید می‌دانید که اساس یک معادله حسابداری را همین ترازنامه‌ها تشکیل می‌دهند.
دارایی‌های جاری خود شامل بخش‌های مختلفی نظیر موجودی نقد، دریافتنی‌های تجاری و غیرتجاری، موجودی مواد و کالا هستند. پس از این موارد، دارایی‌های غیرجاری را داریم. دارایی‌های نامشهود، دارایی‌های ثابت مشهود و سایر دارایی‌ها و دریافتنی‌های بلندمدت مواردی هستند که دارایی‌های غیرجاری و جاری را مشخص می‌کنند. مجموع بدهی‌ها هم با توجه به بدهی‌های شرکت مشخص می‌شود. این موارد از بخش‌های مختلفی مانند مالیات، سود سهام پرداختنی، تسهیلات مالی، پرداختنی‌های بلندمدت و … تشکیل می‌شوند.
حقوق صاحبان سهام نیز در پایین جدول مشخص است. در بخش بعدی گزارش می‌توانید معادله اساسی حسابداری را مشاهده کنید که نشان می‌دهد جمع دارایی‌ها برابر است با مجموع بدهی‌ها به علاوه حقوق صاحبان سهام. این معادله همیشه در ترازنامه شرکت‌ها برقرار است و مانند ترازویی در محاسبات عمل می‌کند. در کفه سمت راست ترازو دارایی‌ها را داریم و در کفه سمت چپ مجموع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام وجود دارد و این دو کفه باید با هم برابر باشند.
صورت جریان وجوه نقد
مورد بعدی که قصد داریم در صورت‌های مالی شرکت‌ها به آن بپردازیم، صورت جریان وجوه نقد است. این گزارش پس از ترازنامه منتشر می‌شود. جداول مربوط به صورت جریان وجوه نقد با نوع گردش نقدینگی شرکت‌ها ارتباط دارد. همان‌گونه که در تصویر نیز مشاهده می‌کنید، سرفصل‌هایی مانند فعالیت‌های عملیاتی، بازده سرمایه‌گذاری، سود پرداختی بابت تامین مالی، مالیات بر درآمد شرکت‌ها و فعالیت‌های سرمایه‌گذاری از جمله مواردی است که در صفحه نخست صورت جریان وجوه نقد درج می‌شود. هر یک از این موارد بخش‌های مختلفی دارند.
همان‌گونه که در تصویر نیز مشخص است می‌توانید این موارد را در جدول ببینید. به این ترتیب قادر خواهید بود گزارش مالی شرکت‌ها را بررسی کنید و به صورت دقیق‌تر و با جزئیات آن‌ها را ارزیابی کنید. به کمک این گزارش‌ها می‌توانید تغییرات این صورت‌ها را در شرکت‌های مختلف و صنایع متفاوتی که حوزه فعالیت آن‌ها با یک‌دیگر تفاوت دارد، بررسی کنید.
در ادامه این صورت‌ها نیز می‌توانید فعالیت‌های تامین مالی را مشاهده کنید که به صورت کامل در جدول منتشر شده است. در انتهای جدول نیز می‌توان موجودی نقد را در پایان دوره مشاهده کرد. این فاکتور در بررسی نقدینگی شرکت در طول یک دوره و مقایسه آن با سال قبل ملاک مناسبی به شمار می‌رود. این معیار برای ارزیابی عملکرد جریان وجوه نقد شرکت‌ها بسیار کارآمد و مفید است.
جدول تولید و فروش
دسته دیگری از صورت‌های مالی شرکت‌ها به تولید و فروش مربوط است. این دو موضوع با توجه به تغییرات قیمت مواد اولیه و نرخ فروش محصولات تاثیرات فراوانی بر میزان EPS شرکت‌ها خواهند گذاشت. به ویژه اگر شرایط تورمی باشد تغییرات قیمت خرید و فروش آثار بیشتری بر جای می‌گذارد. این تغییرات را می‌توانید در بخش‌های مختلف این جداول مشاهده کنید.
به طور عمده آمار تولید و فروش شرکت‌ها در سه جدول درج می‌شود. یکی مربوط به مقدار تولید است. جدول دیگر به مقدار فروش و سومین جدول نیز به مبلغ فروش مربوط است. به طور مثال در تصویر زیر می‌توانید جدول یک شرکت سیمانی را مشاهده کنید که زمینه فعالیت آن تولید سیمان است. نوع تولید در این جدول سیمان است که واحد آن با تن مشخص می‌شود. می‌توان در این جدول میزان تولید در سال مالی فعلی و سال مالی قبل را مشاهده کرد. همچنین می‌توان میزان تغییرات را نسبت به سال قبل بررسی کرد.
در جدول دوم سه نوع محصول را داریم که عبارت‌اند از سیمان صادراتی، سیمان داخلی و سایر محصولات. همان‌طور که مشخص است، مجددا واحد اندازه‌گیری تمام این محصولات بر حسب تن است. باز هم مانند جدول قبلی می‌توان میزان فروش را نیز با سال قبل مقایسه کرد.
جدول سوم مربوط به مبلغ فروش است. با توجه به نرخ فروش که روی مبلغ فروش اثر می‌گذارد می‌توان مقادیر فروش محصولات را به ریال مشاهده کرد. در این‌جا هم می‌توان مجددا عمل مقایسه را انجام داد. همان‌گونه که مشخص است در این مثال مقدار فروش کاهشی ۱۰ درصدی در مقایسه با سال قبل داشته است. اما از آن‌جا که نرخ فروش افزایش یافته است، مبلغ ریالی فروش در مقایسه با سال گذشته پنج درصد کاهش پیدا کرده است. چنین مقایسه‌هایی در بسیاری از صنایع خروجی‌های مهمی را ایجاد می‌کنند که برای پیش‌بینی وضعیت شرکت‌ها در سال مالی آینده می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
جمع‌بندی
در این مطلب چهار مورد مختلف صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی را بررسی کردیم. این موارد عبارتند از جدول سود و زیان، ترازنامه، صورت جریان وجوه نقد و میزان تولید و فروش. مشخص است که این موارد می‌توانند به ما کمک کنند تا در تحلیل بنیادی سهام شرکت‌ها عملکرد دقیق‌تری داشته باشیم. توجه به چنین مسائلی می‌تواند دیدی مناسب را در خصوص شرکت‌ها به ما بدهد.
اطلاعاتی که در این صورت‌های مالی ذکر شده‌اند همچنین می‌توانند در مقایسه شرکت‌ها با همتایان خود و سایر شرکت‌ها از صنایع مختلف بورسی و همچنین مقایسه عملکرد سالانه شرکت با سال قبل از آن مورد استفاده قرار گیرند. همچنین از این طریق می‌توان به پیش‌بینی مناسبی درباره عملکرد آینده شرکت‌ها دست یافت. به این ترتیب می‌توانیم با اطمینان خاطر بیشتری سرمایه‌گذاری خود را در شرکت‌های بورسی مذکور انجام دهیم.
