سبد سهام چیست و چه کاربردی دارد؟

«همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذار»؛ این شاید پرتکرارترین اصطلاحی باشد که به عنوان یک فعال بازار سرمایه شنیده‌اید و احتمالا دیگر از آن خسته شده باشید. اما این عبارت از کدام سبد صحبت می‌کند و تخم‌مرغ‌های آن چیست؟ سبد سهام که به آن پرتفوی یا پرتفولیو (Portfolio) نیز گفته می‌شود، یکی از مفاهیم ابتدایی برای ورود به بازار بورس است. تعریف کلی سبد سهام، مجموع سهامی است که هر سرمایه‌گذار خریداری می‌کند؛ اما با توجه به ریسک سرمایه‌گذاری در بازار بورس، انتخاب سهام برای خرید کار بسیار دشواری است. بنابراین برای تشکیل بهترین ترکیب سبد سهام باید نکات مختلفی در نظر گرفته شود. در این مطلب همه نکاتی را که برای تشکیل یک پرتفوی مناسب به آن نیاز دارید، بررسی خواهیم کرد.

سبد سهام چیست؟

منظور از سبد سهام، پرتفوی یا پرتفولیو؛ مجموعه سهام خریداری شده یا دارایی هر فرد در بازار بورس است. ترکیب سبد سهام در میزان سود و ضرر شما نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. برای آن که بهتر متوجه شوید اهمیت تشکیل سبد سهام چیست، ابتدا به بررسی تفاوت بازار بورس با دیگر انواع سرمایه‌گذاری می‌پردازیم.

مهم‌ترین وجه تمایز بازار بورس، در ریسک سرمایه‌گذاری و بازدهی آن نهفته است. به عنوان مثال سپرده بانکی، سرمایه‌گذاری بدون ریسک محسوب می‌شود که بازدهی محدود و مشخصی دارد. ولی بازار بورس به همان اندازه که ریسک سرمایه‌گذاری بالایی دارد، می‌تواند بازدهی بسیار خوبی هم داشته باشد. در واقع در بازار بورس، تحلیل ارزش سهام و پیش‌بینی سود یا ضرر آن اهمیت زیادی دارد زیرا سرمایه‌گذار بر مبنای همین اطلاعات باید برای خرید سهام و به اصطلاح چینش ترکیب سبد سهام خود تصمیم‌گیری کند.

بنابراین اگر فردی دانش و تجربه تحلیل بازار را داشته باشد و در انتخاب پرتفوی خود موفق عمل کند، به بازدهی خوبی می‌رسد. در مقابل، ترکیب غلط سبد سهام و خرید سهام نامناسب می‌تواند منجر به ضرر و حتی از دست رفتن سرمایه شود. یک سرمایه‌گذار موفق در بازار بورس باید سهامی با بازدهی بالا و ریسک کم را در سبد سهام خود جای دهد. ابزارهای تحلیلی خاصی مانند نسبت ریسک به ریوارد بخشی از دانش تحلیل بازار هستند که سرمایه‌گذار را در انتخاب بهتر یاری می‌کنند.

تشکیل سبد سهام چه مزایایی دارد؟

ثبات در استراتژی

سبد سهام را می‌توان به یک تیم تشبیه کرد. در یک تیم، گروهی از افراد حضور دارند و همگی آن‌ها ملزم به رعایت قوانین هستند. در شرایط خاص و غلبه هیجانات، اعضای تیم نقص و اشتباه یکدیگر را پوشش می‌دهند. حتی ممکن است یک عضو بسیار قوی، مانع اثرگذاری ضعف دیگر اعضای تیم شود و از افول تیم جلوگیری کند. همچنین هدف، قوانین و راهبردهای تیم، نسبت به فرد به سادگی قابل تغییر نیست و استراتژی‌ای که در ابتدا برای آن تعریف شده است، تا پایان حفظ خواهد شد. سبد سهام نیز به سرمایه‌گذار کمک می‌کند تا استراتژی خود را در سرمایه‌گذاری حفظ کند.

کاهش ریسک

همانطور که اشاره شد، سرمایه‌گذاری در بورس در قالب سبد سهام ریسک معاملات ما را به شدت کاهش می‌دهد. چراکه در سبد سهام، شرکت‌های مختلف از صنایع گوناگون حضور دارند. به بیان ساده‌تر، اگر ارزش سهام یکی از شرکت‌ها کاهش پیدا کند، شرکت‌های دیگر آن را جبران می‌کنند و ضرر کمتری متوجه ما خواهد شد.

به‌کارگیری تحلیل‌های متنوع

تحلیل ما از هر سهم در مقیاس زمانی متفاوت است. این تحلیل ممکن است با نگاه بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت انجام شود. به همین جهت می‌توان سهام شرکت‌های مختلف را با تفاوت در نگاه زمانی در سبد سهام گنجاند.

با سرمایه‌گذاری در بازه‌های زمانی مختلف، امکان کسب سود در هر کدام و برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری در یکی دیگر از بازه‌های مذکور وجود دارد. به عنوان مثال، در صورت رشد سهامی که نگاه بلندمدت به آن داریم و توقف سهم در یک سقف قیمتی، می‌توان سرمایه‌گذاری با نگاه کوتاه‌مدت را به طور موقت در سبد سهام جایگزین نمود.

سود حداکثری

سبد سهام با کاهش ریسک، حداکثر سود را به همراه دارد. یکی از راه‌های افزایش سوددهی در بازار سرمایه و حتی مهم‌ترین آن‌ها، کاهش ریسک و جلوگیری از ضرر است. چراکه در صورتی که دچار زیان شویم، بخشی از سرمایه خود را از دست می‌دهیم و با کاهش سرمایه، از سود نیز کاسته خواهد شد. بنابراین زمانی طولانی برای جبران ضرر لازم است. سبد سهام با کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، از احتمال ضرر نیز می‌کاهد.

بهترین ترکیب سبد سهام

یک سرمایه‌گذار هرگز تمام دارایی خود را در یک بخش یا صنعت خاص سرمایه‌گذاری نمی‌کند. به عبارت بهتر، برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، بهتر است که سبد سهام خود را با سهام و اوراق بهادار متنوع پر کنید. اما منظور از تنوع در سبد سهام چیست؟ در این جا منظور تنوع سهام از لحاظ ریسک سرمایه‌گذاری است.

برای مثال، اگر بخشی از سرمایه خود را به خرید سهامی با ریسک بالا و به امید بازدهی بالا اختصاص دادید، بخشی از آن را نیز به خرید سهامی با ریسک سرمایه‌گذاری کم مانند خرید از صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاص دهید. در این میان، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های ETF از مواردی است که می‌توان گفت برای هر سبد سهامی لازم هستند.

نکات مهم برای تشکیل یک سبد سهام مناسب

هرگز تک‌سهم نباشید

اشتباه رایجی که در میان افراد تازه‌کار وجود دارد همان مثل تخم‌مرغ و سبد است. برخی از افراد وقتی از خرید یک سهم سود می‌کنند یا به هر دلیل بازدهی بسیار خوبی برای یک سهم پیش‌بینی می‌کنند، تمام سرمایه خود را به خرید آن سهم اختصاص می‌دهند و به اصطلاح تک‌سهم می‌شوند. این تصمیم ریسک بسیار زیادی دارد که نمونه‌های شکست‌های سنگین آن هم در بازار بورس کم نیست. لازم است بدانید که پیش‌بینی رشد سهام بر اساس تحلیل بازار و میزان عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد که در هر یک از آن‌ها احتمال خطای انسانی وجود دارد. علاوه بر آن حوادث غیرمترقبه ممکن است فرایند رشد سهام را متوقف کند.

نمونه عینی آن اتفاقی است که برای سهام شرکت “های‌وب” در بورس رخ داد. عرضه اولیه این شرکت با استقبال سرمایه‌گذاران روبه‌رو شد. خیلی زود، اخباری مبنی بر قراردادهای مهم این شرکت سبب رشد سهام شرکت شد؛ تا جایی که بازدهی سهام به بیش از صد درصد رسید. اما پس از مدت کوتاهی، نماد سهم این شرکت برای شش ماه بسته شد. پس از بررسی مشکلات ناشی از شناسایی منابع درآمد شرکت، سهام با افت ۳۰ درصدی به بازار برگشت. در نتیجه هرگز نمی‌توان دلایل متقنی برای سرمایه‌گذاری تک‌سهمی در بازار بورس ارائه کرد.

بهترین ترکیب سبد سهام از ۵ تا ۱۰ سهم تشکیل می‌شود

همانطور که گفتیم ترکیب سبد سهام از لحاظ مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری اهمیت دارد. در بازار بورس دو نوع ریسک وجود دارد:

• ریسک سرمایه‌گذاری سیستماتیک: به طور کلی مسائل کلان اقتصادی و سیاسی بر بازار بورس اثرگذار هستند. این نوع ریسک سرمایه گذاری کلیت بازار را تحت تأثیر قرار داده و به سهام خاصی اختصاص ندارد.
• ریسک سرمایه‌گذاری غیرسیستماتیک: در این مورد، اتفاقات و شرایط خاصی که برای یک شرکت خاص رخ می‌دهد و بر سهام آن تأثیر می‌گذارد، مد نظر است. مثلاً آتش‌سوزی در انبار شرکت.

به گفته کارشناسان بازار سرمایه، اگر در سبد سهام، پنج تا ۱۰ سهم وجود داشته باشد، ریسک سرمایه‌گذاری غیرسیستماتیک به حداقل می‌رسد.

حداقل در دو صنعت مختلف سرمایه‌گذاری کنید

لزوم رعایت تنوع در سبد سهام محدود به تعداد سهام نمی‌شود. بلکه باید توجه کرد که زمینه و حوزه فعالیت سهامی که قصد قرار دادن آن در سبد سهام خود را داریم چیست. خرید سه سهم که هر سه متعلق به یک صنعت هستند، تفاوتی با تک‌سهم بودن ندارد. بنابراین ترکیب سبد سهام باید با سهامی متعلق به صنایع مختلف انتخاب شود. بدیهی است که در میان صنایع مختلف باید صنایع پربازده را انتخاب کنید.

تناسب را در وزن سرمایه‌گذاری رعایت کنید

انتخاب سهام متنوع از صنایع گوناگون در صورتی ریسک سرمایه‌گذاری شما را کاهش می‌دهد که این ترکیب را در وزن سرمایه‌گذاری نیز رعایت کنید. به عنوان مثال، ساده‌ترین روش این است که اگر پنج سهم انتخاب کردید، به هر یک از آن‌ها ۲۰ درصد سرمایه خود را اختصاص دهید.

اگر ۸۰ درصد سرمایه به یک سهم و ۲۰ درصد آن را به چهار سهم باقی‌مانده اختصاص دهید، سبد سهام شما ترکیب مناسبی ندارد و ریسک سرمایه‌گذاری آن بسیار زیاد است. به عبارت ساده‌تر رعایت تنوع در سبد سهام به منظور جبران ضرر احتمالی صورت می‌گیرد. یعنی اگر یکی از سهام ضرر کرد، بازدهی سهام دیگر بتواند آن زیان را جبران نماید. به همین خاطر سهام مختلف از نظر وزن سرمایه‌گذاری نیز باید متعادل باشند.

تحولات اقتصادی و سیاسی را در نظر بگیرید

همانطور که گفتیم، شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بر بازار بورس تأثیرگذارند. قبل از تصمیم گیری برای خرید یا فروش سهام، اخبار مهم و رویدادهای جاری کشور و دنیا را بررسی کنید. افزایش یا کاهش قیمت جهانی نفت، انرژی، فلزات و دیگر شاخص‌های کلان اقتصادی بر بازار بورس تأثیر بسزایی دارند.

مراقب شایعات و هیجانات کاذب باشید

یکی از ترفندهای بازار بورس ایجاد هیجانات کاذب از طریق نشر شایعات و اخبار کذب است. برخی از افراد به منظور افزایش ارزش سهام یک شرکت، اخبار دروغی درباره موفقیت‌های شرکت و برنامه‌های آن منتشر می‌کنند تا بازار را به نفع خود هدایت کنند. مراقب باشید گرفتار شایعات نشوید و اخبار را تنها از منابع معتبر پیگیری کنید.

علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در بورس را به عنوان یک سرمایه‌‌گذاری بلندمدت بپذیرید. اگر به دنبال سود کلان در کوتاه مدت باشید هیجانات بازار خیلی زود شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ضرر می‌کنید.

جمع‌بندی

سبد سهام یا پرتفوی مجموع سهامی است که هر سرمایه‌گذار خریداری می‌کند. تشکیل سبد سهام شخصی نیاز به بررسی و تحلیل مداوم بازار دارد. یعنی سرمایه‌گذار باید همواره تعادل و تنوع پرتفوی خود را حفظ کند. با این کار ریسک سرمایه‌گذاری تا حد قابل توجهی کنترل شده و خسارت سنگینی را در سرمایه‌گذاری خود متحمل نخواهید شد. البته حجم سرمایه و روحیه فرد از نظر میزان ریسک‌پذیری نیز بر این موضوع تأثیر بسزایی دارد ولی بدون شک، حفظ تعادل و تنوع سبد سهام یکی از عوامل موفقیت در بازار بورس است.

در تشکیل سبد سهام باید توجه داشت که تقسیم وزن سرمایه‌گذاری به صورت متعادل انجام شود و سهامی که برای خرید انتخاب می‌کنید از صنایع و شرکت‌های متنوع گزینش شوند. دیدگاه زمانی سرمایه‌گذار نسبت به بازده سرمایه‌گذاری نیز از نکاتی است که باید به آن توجه داشت و بر مبنای آن سبد سهام را مدیریت کرد. سهامدار همچنین باید میزان ریسک‌پذیری خود را در ترکیب سبد سهام در نظر بگیرد و با توجه به آن در سهام مختلف سرمایه‌گذاری کند.