شاخص CRB؛ ترازوی بورس‌های کالایی
از جمله بازارهای مهمی که در بازار سرمایه می‌توان از آن نام برد، بازار کالایی است. گاهی کم‌ترین تغییرات قیمتی در کالاها و شاخص بازار کالا، بر بازارهای دیگر اثر می‌گذارد.در این‌جا صحبت بر سر تحلیل بین بازاری است. از جمله مواردی که در تحلیل بازار کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد، شاخص CRB است.
به هم پیوستگی و تاثیرگذاری تغییرات قیمت کالاهای اساسی بر شاخص‌های مختلف اقتصادی نه تنها در بازارهای ایران، که در بازارهای تمام دنیا صدق می‌کند. بنابراین تحلیل عواملی که بر بازار اثر می‌گذارند اهمیت زیادی در ارزیابی وضعیت بازارها و اقتصاد دارد. یعنی سرمایه‌گذاران باید علاوه بر تحلیل روند قیمت‌های بازارهای گوناگون، به ارتباط میان این بازارها نیز توجه کنند. تحلیل بین بازاری و شاخص CRB دقیقا به همین منظور مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مطلب این شاخص و کارکرد آن در سنجش تغییرات بازارهای بورس کالا را بررسی می‌کنیم.
شاخص CRB چیست؟
عبارت CRB از سرواژه‌های اصطلاح Commodity Research Bureau Index به دست آمده است. شاخص CRB تغییرات بازارهای کالا را در سراسر دنیا نمایش می دهد. قیمت کالاها متاثر از فراوانی بازارهای کالا، نوع کالا و موقعیت مکانی آن‌هاست. به همین دلیل با وجود چنین شاخصی می‌توان از اوضاع بازارهای کالا مطلع شد. در تمام بازارهای مالی دنیا، این شاخص در اندازه‌گیری جهت حرکت قیمت در بخش‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در تحلیل بین بازاری به کمک این شاخص یک پرتفوی متشکل از ۱۹ کالا در نظر گرفته می‌شود. دارایی‌هایی که در محاسبه این شاخص استفاده می‌شوند، خود زیرمجموعه‌ای از دسته‌های بزرگ‌تری از کالاها هستند. این دارایی‌ها به چهار گروه تقسیم می‌شوند که به هر یک وزن معینی اختصاص داده می‌شود. این کالاها در بازارهای زیر دادوستد می‌شوند:
- بورس NYMEX (بازار بورس کالای نیویورک)
- بورس COMEX (بورس آتی کالای نیویورک)
- بورس CME (بورس کالای شیکاگو)
- بورس LME (بورس فلزات لندن)
- CBOT (تابلوی معاملات شیکاگو)
در تصویر زیر می‌توانید کالاهایی را که در بازارهای بورس مختلف دادوستد می‌شوند، مشاهده کنید:
پیش‌تر گفتیم که ۱۹ کالا در محاسبه شاخص CRB تاثیر می‌گذارند. این کالاها در جدول فوق قابل مشاهده هستند. همان‌گونه که در تصویر مشخص است، چهار دسته‌بندی داریم. این چهار گروه عبارت‌اند از:
- انرژی
- محصولات کشاورزی
- فلزات گران‌بها
- فلزات صنعتی
میزان اثرگذاری هر یک از این کالاها در شاخص، به کمک وزن آن‌ها مشخص می‌شود. به شکلی تقریبی می‌توان گفت که سهم گروه محصولات کشاورزی در این میان ۴۱ درصد، گروه انرژی ۳۹ درصد، فلزات صنعتی ۱۳ درصد و فلزات گران‌بها ۷ درصد است.
اثر CRB بر بازار
شاخص CRB در ایالات متحده آمریکا، مهم‌ترین عاملی است که می‌توان به کمک آن جهت حرکت قیمت را در بازارهای کالایی اندازه‌گیری کرد و تخمین زد. برای این‌که اثر این شاخص را بر بازار بهتر درک کنید، مثالی ساده ارائه می‌کنیم. این‌گونه در نظر بگیرید که هم‌زمان با کاهش قیمت نفت در آمریکا، شاهد کاهش شاخص CRB نیز خواهیم بود. در نتیجه ارزش دلار نیز بالا می‌رود و این امر به کاهش تورم کمک می‌کند. زمانی که تورم کم شود، کاهش نرخ بهره را به دنبال خواهد داشت و به این ترتیب اثر این موارد به صورت افزایش قیمت اوراق قرضه و سایر قیمت دارایی‌ها در بازار سهام نمود پیدا خواهد کرد. چنین اتفاقی ممکن است در طی چند ماه رخ دهد.
اما همان‌گونه که همگان واقف‌اند، در اقتصاد کشور ما نیز قیمت بسیاری از کالاها متاثر از بهای نفت است. زمانی که قیمت نفت کم می‌شود، قیمت کالاهای دیگر نیز کاهش پیدا می‌کند و به این ترتیب تورم کم می‌شود. در چنین شرایطی باید نرخ بهره هم کم شود. اما نرخ بهره رسمی که بانک مرکزی آن را اعلام می‌کند– و در اقتصاد از آن یاد می‌شود و بر آن استناد می‌کنند- با این نرخ متفاوت است.
تاریخچه شاخص CRB
در سال ۱۹۳۰ بود که یک رکود بزرگ جهان را در شوک فرو برد. در جریان این رکود بود که فعالیت‌های معاملاتی در بازار سهام، اوراق بدهی، و اوراق آتی کالایی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. به رغم این استقبال هم‌چنان معامله‌گران و فعالان بازار کالا، اطلاعات چندانی در خصوص این بازار نداشتند. به همین دلیل به ابزاری نیاز داشتند تا به کمک آن تحرک‌های قیمتی را در بازار کالا رصد کنند.
شاخص CRB دقیقا برای کمک به حل این مشکل به وجود آمد تا این خلا را پر کند. به این ترتیب شفافیت معاملات نیز افزایش پیدا کرد. این شاخص، یک معیار پویا در بازارهای کالاست که به کمک آن می‌توان روندهای بزرگ قیمتی را مشاهده کرد. شاخص پویا فعالیت‌ها و ساختار بازار را در زمان تغییرات، دائما در خود منعکس می‌کند. سرانجام در سال ۱۹۵۷ بود که این شاخص به شکلی رسمی ایجاد شد و مورد استفاده قرار گرفت.
سال ۱۹۸۶ بازار بورس آتی نیویورک یا (NYFE (New York Futures Exchange این شاخص را معرفی کرد. اکنون معامله‌گران زیادی از شاخص‌های کالایی برای بررسی سبدهای کالا و هم‌چنین آگاهی از تحرکات قیمتی آن‌ها استفاده می‌کنند.درست است که بیش از ۵۰ سال است که فعالان بازار از این شاخص استفاده می‌کنند، اما هم‌چنان اقتصاددانان و سهام‌داران بازار بورس توجه چندانی به آن نمی‌کنند.
انواع شاخص CRB
این شاخص را می‌توان در دو دسته بررسی کرد:
- شاخص CRB نقدی: قیمت نقدی کالاها توسط این شاخص نمایش داده می‌شود. شاخص نقدی خود در دو دسته شاخص نقدی کالاهای خوراکی و شاخص نقدی کالاهای مواد خام صنعتی قابل بررسی است. در این شاخص وزن بیشتری به مواد خام صنعتی اختصاص داده می‌شود.
- شاخص CRB آتی: این شاخص قیمت قراردادهای آتی کالاها را نشان می‌دهد. وزن مواد غذایی و محصولات کشاورزی در این شاخص بیشتر است و به این ترتیب این محصولات در شاخص اثر بیشتری می‌گذارند.
محصولات و وزن محصولات در CRB
در ادامه می‌توانید کالاهایی را که در محاسبه این شاخص موثر هستند، مشاهده کنید.
محصولات کشاورزی
این محصولات شامل موارد زیر هستند:
- دانه کاکائو
- دانه ذرت
- دانه قهوه
- آب پرتقال
- گندم
- شکر
- دانه سویا
- دام زنده
- خوک
- پنبه
محصولات انرژی
این محصولات شامل موارد زیر هستند:
- نفت خام
- نفت حرارتی
- گاز طبیعی
- گازوئیل
محصولات فلزی صنعتی و اساسی
این محصولات شامل موارد زیر هستند:
- مس
- آلومینیوم
- نیکل
محصولات فلزی گران‌بها
این محصولات شامل موارد زیر هستند:
- طلا
- نقره
نمودار زیر وزن هر یک از این کالاها را در شاخص CRB نشان می‌دهد:
جمع‌بندی
فعالیت در بازارهای مالی نیازمند تحلیل قیمت دارایی‌های مختلف و متنوع است. یکی از بخش‌های مهم بازار سرمایه به بازار کالا اختصاص دارد. تغییرات قیمت کالا در این بازار بر بازارهای دیگر نیز اثر می‌گذارد. از این رو تحلیل بین بازاری برای آگاهی از روند قیمت‌ها امری مهم به شمار می‌رود. برای آن‌که بتوان بر اساس یک معیار مشخص عمل کرد، از شاخص CRB استفاده می‌شود.
اکنون بازارهای مالی در سراسر دنیا به این شاخص توجه می‌کنند و اقتصاددانان و افراد فعال در بازار سرمایه به کمک این شاخص، از روند قیمت‌ها مطلع می‌شوند. به این ترتیب می‌توانند فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب را شناسایی کنند. از آن‌جا که بورس کالا در ایران نیز یک بازار فعال به شمار می‌رود، با توجه به این شاخص می‌توان تصمیم‌های بهتری را اتخاذ کرد و در نهایت به سودهای بهتری دست یافت.
