عرضه اولیه چیست؟ خرید ارزان سهام با شانس سود بیشتر

فعالان بازار سرمایه برای عرضه اولیه سر و دست می‌شکنند. اما عرضه اولیه و دلیل این همه استقبال از آن چیست؟ عرضه اولیه نخستین ارائه سهام از سوی یک شرکت در بازار سرمایه است. اکثر قریب به اتفاق عرضه­‌های اولیه صورت گرفته در بورس سودآور بوده‌اند. از این رو می‌­توان گفت که این روش عرضه سهام برای سرمایه­‌گذاران ارزش و جذابیت فوق‌العاده‌­ای دارد.

عرضه اولیه به دلیل داشتن ریسک پایین با استقبال بیشتری از سوی سرمایه‌گذاران مواجه می‌شود. بنابراین هرچه بیشتر در مورد عرضه اولیه و معامله آن بدانیم، می‌توانیم بهره‌برداری بهتری از شرایط سودآوری آن داشته باشیم. در این مطلب توضیح می‌دهیم که عرضه اولیه سهام چیست و چطور می‌توان آن را خرید. همچنین تفاوت این نوع از عرضه سهام را با معامله عادی سهام بررسی و بیان می‌کنیم که چه زمانی باید عرضه اولیه را فروخت.

عرضه اولیه چیست؟

عرضه اولیه یا IPO به معنی نخستین ارائه سهام یک شرکت در بازار بورس است. IPO مخفف عبارت «Initial Public Offering» است. با عرضه اولیه، وضعیت سهام یک شرکت از حالت خاص به عام تغییر می‌کند. یعنی شرکتی که تاکنون جزء شرکت‌های سهامی خاص محسوب می‌شده، پس از عرضه اولیه شرکت سهامی عام لقب می‌گیرد.

برای آن که یک شرکت، چه دولتی، چه خصوصی و حتی نوپا، بتواند بهبودی در وضعیت خود ایجاد کند و در کسب و کارش پیشرفت کند، نیاز به جذب سرمایه دارد. یکی از راه‌های رسیدن به این هدف، ارائه بخشی از سهام شرکت در بازار بورس در قالب عرضه اولیه است. طی این فرایند، نه تنها سهام شرکت برای اولین بار در بازار بورس به فروش می‌رسد، بلکه شرکت از سهامی خاص به سهامی عام تغییر ماهیت می‌دهد.

خرید عرضه اولیه و معامله سهام چه تفاوتی دارند؟

به اولین روز از اولین عرضه سهام یک شرکت در بورس، روز عرضه گفته می‌شود. در نتیجه، نخستین سهامی که یک شرکت در بورس ارائه می‌کند، در قالب عرضه اولیه قرار می‌گیرد. هنگامی که سهام برای اولین بار به صورت عمومی عرضه می‌شود، نام شرکت عرضه کننده، نماد سهم عرضه شده، تاریخ روز عرضه، تعداد سهام قابل ارائه، میزان سهمیه‌ای که به خریداران حقوقی و حقیقی اختصاص داده شده، محدوده قیمت (حداقل و حداکثر قیمت) و نیز مدیر عرضه‌کننده سهام مشخص می‌شوند.

اما در معاملات عادی بازار که در قالب عرضه اولیه قرار ندارند، محدودیتی در خرید سهام وجود ندارد. مادامی که امکان خرید سهام قابل عرضه وجود داشته باشد، می‌توان سهام را با قیمتی که در بازار معامله می‌شود، خریداری کرد.

در عرضه اولیه، سهام شرکت‌ها با قیمتی پایین‌تر از ارزش واقعی آن‌ها اراده می‌شود. در نتیجه سرمایه‌گذاران بیشتری اقدام به خرید سهام در عرضه اولیه می‌کنند. همچنین قریب به اتفاق فعالان بورس متقاضی خرید سهام شرکت‌ها در عرضه اولیه هستند.

بعد از روز عرضه، سهام شرکت وارد بازار شده و معاملات عادی بر روی آن انجام می‌گیرد. پس از تبدیل سهام عرضه اولیه به سهام عادی بازار، سرمایه‌گذار باید تمام جوانب را در نظر بگیرد. در این مرحله سهامدار باید عوامل تأثیرگذار بر سهم را مورد بررسی قرار دهد و بر اساس تجزیه و تحلیل شرایط اقدام به ثبت سفارش کند.

خرید سهام در عرضه اولیه چطور انجام می‌شود؟

اولین قدم برای انجام معامله در بورس، دریافت کد بورسی است. با مراجعه به یکی از کارگزاری‌های معتبر و فعال در حوزه بورس می‌توان برای اخذ این کد اقدام کرد. پس اگر دارای کد بورسی باشید، به راحتی می‌توانید در عرضه اولیه، سهام شرکت مورد نظر را خریداری کنید. اگر علاقه دارید که اطلاعات بیشتری درباره چگونگی دریافت کد بورسی و به دست آورید، مقاله «کد بورسی چیست و چطور آن را دریافت کنیم؟» را مطالعه کنید.

سرمایه‌گذاران برای خرید عرضه اولیه سهام نیازمند انجام کار خاصی نیستند. فقط کافی است از زمان و تاریخ عرضه مطلع باشند. اطلاع رسانی در مورد عرضه اولیه جدید شرکت‌ها از طریق سایت‌های فعال در حوزه بورس و شبکه‌‌های خبری انجام می‌شود.

یکی از روش‌های خرید عرضه اولیه، خرید به روش بوک بیلدینگ (Book Building) است. در این روش خرید سهام به صورت آنلاین انجام می‌شود. یک بازه زمانی مشخص در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌گیرد تا سفارش خرید خود را از پیش ثبت کند. با این روش، از انباشته شدن حجم سفارش‌های خرید در روز عرضه و در نتیجه کندی نرم افزار معاملات جلوگیری شود. علاوه بر این، دامنه قیمت خرید (پایین‌ترین و بالا‌ترین قیمت) و نیز حداکثر سهمیه‌ای که برای هر کد معاملاتی در نظر گرفته شده، مشخص می‌گردد.

داده‌های مربوط به عرضه اولیه را ناظر بازار اعلام می‌کند. سرمایه‌گذاران باید با توجه به اطلاعات اعلام شده، پس از ورود به حساب کاربردی خود در سیستم معاملاتی، سفارش را به صورت آنلاین ثبت نمایند.

توصیه‌ای که به سرمایه‌گذاران می‌شود این است که بالاترین قیمت ارائه شده را انتخاب کنند. چراکه با بالا رفتن تقاضا، آن حجم از سهام که برای عرضه در نظر گفته شده به سفارش‌هایی با بالاترین قیمت تعلق می‌گیرد. در این مورد، بحث میزان سرمایه مطرح می‌شود. زیرا هر فرد با توجه به توان مالی خود سفارشش را ثبت می‌کند و ممکن است آنچه در نظر دارد، نصیبش نشود.

از آنجا که تخصیص سهام قابل عرضه به کدهای معاملاتی را سازمان بورس انجام می‌دهد و معمولا در عرضه اولیه تقاضا بالا است، سرمایه‌گذاران به یک اندازه از عرضه بهره‌مند می‌شوند. یعنی تعداد سهام ارائه شده تقسیم بر تعداد متقاضیان می‌شود. بنابراین حجمی که نصیبشان می‌شود معمولا کمتر از سقف حجم تعیین شده است.

چه زمانی برای فروش عرضه اولیه اقدام کنیم؟

پس از خرید، آنچه ذهن سرمایه‌گذاران را به خود مشغول می‌کند، این است که زمان مناسب فروش چه موقع است. اطلاع از بهترین زمان فروش بسیار ارزشمند است. افرادی که به منابع اطلاعاتی معتبر دسترسی دارند، بیشترین نفع را از تشخیص زمان فروش می‌برند. اما احتمالا اکنون این سوال برایتان مطرح شده که بهترین زمان و موقعیت برای فروش عرضه اولیه چیست.

از فردای روزی که سهام عرضه می‌شود، امکان فروش آن مهیا است. با این حال، این کار باید سنجیده انجام شود و تمام جوانبی که دارای اهمیت هستند، مورد بررسی قرار گیرند. برای معامله سهامی که در عرضه اولیه خریداری کرده‌اید، باید موارد زیر را در نظر داشته باشید.

• وضعیت فعلی و آتی شرکتی را که سهام آن در بورس عرضه شده، مورد بررسی قرار دهید.
• به اهمیت، ابعاد و اعتبار شرکت مورد نظر توجه داشته باشید.
• به سراغ سایت‌های تحلیلی سهام و بخش خبری کارگزاری‌ها بروید و تحلیل‌های آن‌ها در مورد سهام عرضه اولیه را بخوانید.
• در روزهایی که معاملات سهم، پس از عرضه اولیه در جریان است، رفتار سهامدارانی را که بیشترین سهم را خریده‌اند، زیر نظر بگیرید.
• همچون هر حوزه اقتصادی دیگر، بازار بورس نیز دوره‌های رکود و رونق دارد. روند جاری بازار را زیر نظر داشته باشید.

به طور کلی، قطعیتی در مورد بهترین زمان فروش عرضه اولیه وجود ندارد. عواملی مانند اهدافی که برای سهام تعیین شده، انتظاراتی که از سهام می‌رود، نیاز به سرمایه حاصل از عرضه، آینده شرکت و دیگر عوامل بر زمان فروش تأثیر می‌گذارند.

این عرضه و تقاضای بازار است که قیمت عرضه‌های اولیه و به طوری کلی قیمت سهام را تعیین می‌کند. عرضه و تقاضا تعیین می‌کند که قیمت عرضه‌های اولیه با افزایش همراه است یا کاهش. از این رو، بهتر است سهامی که در این نوع از عرضه خریداری شده، مادامی که صف خرید برای آن برقرار است، نگهداری شود. در ضمن باید شرایط بازار و شرایط شرکت‌هایی را که سهام خود را عرضه می‌کنند نیز در نظر داشت و بر مبنای تغییرات شرایط برای فروش یا نگهداری سهام مورد نظر تصمیم‌گیری کرد.

خرید در روزهای پس از عرضه اولیه چگونه است؟

می‌دانیم که به طور معمول عرضه در یک روز مشخص انجام می‌شود. در این روز تعداد سهامی که برای خرید عرضه می‌شود، محدود است. با توجه اینکه در روز عرضه، ارزش سهام شرکت‌ها پایین‌تر از ارزش است، به طبع با افزایش تقاضا رو‌به‌رو هستیم. پس از عرضه اولیه قیمت هر سهم با رشد مواجه می‌شود.

در فردای روز عرضه، سرمایه‌گذاران تمایل دارند که به تعدادی که مد نظرشان است، سهم بخرند. این تمایل به خودی خود هم تقاضا را بالا می‌برد و هم از همان ابتدای روز، صف خرید شکل می‌گیرد. فرض کنیم که می‌خواهید پس از روز عرضه، فراتر از مقدار سهام محدودی که در روز عرضه خریداری کرده‌اید، خرید کنید. در این صورت باید بدانید رویه آن چگونه است.

بر اساس آنچه در بالا گفته شد، سرمایه‌گذار برای خرید سهم در روز بعد از عرضه اولیه باید ساعت ۸:۳۰ صبح درخواست خود را در سیستم معاملاتی ثبت کند تا در اولویت قرار گیرد. طبیعی است که کمتر سرمایه‌گذاری پیدا می‌شود که بخواهد سهم خود را در فردای روز عرضه اولیه به فروش برساند. از این رو، حجم سهامی که عرضه می‌شود، پایین است و به جز تعدادی محدود، کسی قادر به خرید نیست.

آیا امکان خرید همزمان عرضه اولیه از چند کارگزاری وجود دارد؟

از آنجایی که از یک طرف سازمان بورس از روش بوک بیلدینگ در عرضه اولیه استفاده می‌کند و از طرف دیگر هر فرد کد بورسی مختص خود را دارد، امکان خرید سهام با یک کد بورسی از چند کارگزاری میسر نیست. اگر سرمایه‌گذار قصد دارد به سهم خود بیافزاید، باید فردای پس از عرضه اولیه دست به کار شود یا منتظر متعادل شدن قیمت سهم شود.

جمع‌بندی

کارکرد اصلی عرضه اولیه، تأمین سرمایه برای شرکت است؛ خواه بنگاه اقتصادی مربوطه نوپا، خواه قدیمی و باسابقه باشد. در فرایند این عرضه، ارزش سهم پایین‌تر از ارزش واقعی آن ارائه می‌شود. این موضوع به خودی خود به دلیل جذابیت و سودآوری‌اش، تقاضا برای خرید را بالا می‌برد. بنابراین تقاضای بالا، قیمت سهم پایین (نسبت به ارزش واقعی) و عرضه محدود، سودآوری و ریسک پایین را به دنبال دارد.

به دلیل اینکه تعداد سهام قابل عرضه، محدوده قیمت (حداقل و حداکثر قیمت) و تاریخ شروع عرضه از قبل مشخص است، سرمایه‌گذاران دغدغه‌ای ندارند. فقط کافی است در روز تعیین شده، وارد سامانه معاملاتی شوند و سفارش خود را ثبت کنند. هر فرد کد بورسی مختص خود را دارد و نمی‌تواند به طور همزمان از چند کارگزاری اقدام به خرید عرضه اولیه کند. تصمیم‌گیری در خصوص فروش سهام خریداری شده در عرضه اولیه نیز وابسته به شرایط بازار و شرایط شرکت ارائه کننده سهام است. عوامل تأثیرگذار بر ارزش سهام باید به دقت سنجیده شوند تا تصمیمی درست در خصوص فروش و زمان این کار گرفته شود.