آموزش اندیکاتور OBV در بورس؛ وقتی زور حجم معاملات به قیمت می‌چربد!
یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که در تحلیل سهام اهمیت دارد، حجم معاملات است. حجم معاملات گویای حرف‌های زیادی است که اگر زبانش را بلد باشید، خوب می‌توانید بفهمید وضعیت از چه قرار است! مخصوصا وقتی پای حجم‌های مشکوک به میان می‌آید قضیه جدی‌تر می‌شود. به همین خاطر ابزارهای مختلفی به وجود آمدند که بر حجم معاملات تمرکز دارند. یکی از این ابزار، اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی است که توان تحلیل در این مقاله دست روی آموزش آن گذاشته است. در این مقاله استراتژی اندیکاتور OBV و فرمول آن را توضیح می‌دهیم و این ابزار را تحلیل می‌کنیم.
فهرست مطالب با دسترسی سریع
اندیکاتور OBV چیست؟
اندیکاتور OBV مخفف On Balance Volume است که با نام‌های اندیکاتور حجم تعادلی/ حجم متوازن یا اندیکاتور حجم و قیمت شناخته می‌شود. مبدع این اندیکاتور آقای جوزف گرانویل (Joseph Granville) است که در سال ۱۹۶۲ در کتابش با عنوان راه‌حل جدید گرانویل برای سودآوری در بازار سهام (Granville’s New Key to stock market profits) آن را معرفی کرد. این اندیکاتور حجم معاملات را رصد می‌کند و زمانی که شاهد افزایش آن همراه با روند قیمتی است، سیگنال‌هایی را به معامله‌گر ارسال می‌کند.
اندیکاتور حجم تعادلی یک اندیکاتور مومنتوم است که برای تایید روند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. آنچه در این اندیکاتور اتفاق می‌افتد، مقایسه‌ی روند قیمت سهم با جریان حجم منفی و مثبت است.
آقای گرانویل معتقد بود حجم عاملی است که می‌تواند بازار را تکان بدهد. به همین خاطر از این اندیکاتور استفاده کرد تا از بر اساس تغییرات حجمی از تغییرات عمده‌ی سهام مطلع شود. او پیش‌بینی‌های اندیکاتور را مثل فنری می‌دانست که به شدت فشرده می‌شود. وقتی افزایش حجم اتفاق بیفتد ولی تغییرات چشم‌گیری را در سهم نبینیم، در نهایت این فنر از حالت فشرده خارج می‌شود و قیمت را با خودش یا به سمت بالا یا به سمت پایین می‌کشد.
تفسیر اندیکاتور OBV در تحلیل تکنیکال
هم‌زمان با تفسیر اندیکاتور OBV می‌توانیم با استراتژی آن در تحلیل تکنیکال هم آشنا بشویم. از دید آقای گرانویل حجم عاملی است که حتی از قیمت هم مهم‌تر است. وقتی حجم در حرکات صعودی رشد می‌کند، این اندیکاتور هم با روندی صعودی مواجه می‌شود. اما اگر همین افزایش حجم در روند نزولی اتفاق بیفتد، اندیکاتور هم حرکتی منفی و به سمت پایین خواهد داشت.
در محاسبه فرمول اندیکاتور OBV، قیمت بسته شدن کندل‌هاست که اهمیت دارد. به همین خاطر برای تعیین واگرایی‌ها یا شکست سطوح معتبر هم باید همین قیمت را در نظر بگیریم.
پس OBV صعودی از حجم مثبت خبر می‌دهد که صعود قیمت را به دنبال خواهد داشت. ولی حجم تعادلی منفی نشان از فشار حجمی فروش دارد که ممکن است باعث کاهش قیمت در آینده شود.
به یاد داشته باشید که مقدار مطلق این اندیکاتور چندان اهمیتی برای ما ندارد. به جای آن روند اندیکاتور حجم تعادلی است که باید به آن چشم بدوزیم. یعنی باید روند اندیکاتور را به دست بیاوریم و با روند اصلی سهم مقایسه‌اش کنیم. با مشخص کردن سطوح حمایت و مقاومت و در صورت شکست این سطوح می‌توان از تغییر روند در اندیکاتور مطلع شد که این امر منجر به صدور سیگنال می‌شود. افزایش یا کاهش قابل توجه حجم می‌تواند واکنش‌های شدیدی را در خط اندیکاتور به جا بگذارد.
آموزش محاسبه فرمول اندیکاتور OBV
فرمول اندیکاتور حجم تعادلی ساده است و بیشتر مفهومی است. به تصویر زیر نگاه کنید:
متغیرهای این فرمول عبارت‌اند از:
- OBV: حجم تعادلی فعلی
- OBVprev: سطح قبلی حجم تعادلی
- Volume: آخرین حجم معاملات
- Close: قیمت بسته شدن امروز
- Closeprev: قیمت بسته شدن قبلی
برای انجام محاسبات اول از همه به OBVprev نیاز داریم. حالا قوانین زیر را بخوانید که شکل ساده‌شده‌ی فرمول بالا هستند:
- اگر قیمت بسته شدن امروز بیشتر از قیمت بسته شدن قبلی باشد، حجم تعادلی برابر است با مجموع حجم تعادلی قبلی و حجم امروز.
- اگر قیمت بسته شدن فعلی با قیمت بسته شدن قبلی تفاوتی نداشته باشد، حجم تعادلی فعلی با حجم تعادلی قبلی برابر خواهد بود.
- هم‌چنین اگر قیمت بسته شدن امروز کمتر از قیمت بسته شدن قبلی باشد، حجم تعادلی فعلی از تفریق حجم تعادلی قبلی و حجم امروز به دست می‌آید.
اندیکاتور OBV مجموع جریان حجم‌های مثبت و منفی را طی زمان نشان می‌دهد. تحلیل‌گران از واگرایی‌های میان نمودار قیمت و اندیکاتور استفاده می‌کنند تا حرکات بعدی سهام را پیش‌بینی کنند.
این محاسبات نشان می‌دهد که این اندیکاتور قادر است مجموع کل حجم معاملات فعلی دارایی را در بازه‌ای مشخص نشان بدهد. اندیکاتور OBV هم‌چنین به ما جهت حجم را نشان می‌دهد. یعنی می‌گوید آیا حجم در حال ورود به بازار است یا خروج از آن. این اندیکاتور حجم تجمعی را نشلن می‌دهد که می‌تواند مثبت باشد یا منفی.
مثالی از محاسبه اندیکاتور OBV
برای اینکه محاسبات اندیکاتور OBV را بهتر متوجه شویم آموزش را در قالب یک مثال دنبال می‌کنیم. فرض کنید طی مدت زمان ۱۰ روز، داده‌های زیر را در اختیار دارید:
| زمان | قیمت بسته شدن (ریال) | حجم (تعداد سهام) |
| روز اول | ۱,۰۰۰ | ۲۵,۲۰۰ |
| روز دوم | ۱,۰۱۵ | ۳۰,۰۰۰ |
| روز سوم | ۱,۰۱۷ | ۲۵,۶۰۰ |
| روز چهارم | ۱,۰۱۳ | ۳۲,۰۰۰ |
| روز پنجم | ۱,۰۱۱ | ۲۳,۰۰۰ |
| روز ششم | ۱,۰۱۵ | ۴۰,۰۰۰ |
| روز هفتم | ۱,۰۲۰ | ۳۶,۰۰۰ |
| روز هشتم | ۱,۰۲۰ | ۲۰,۵۰۰ |
| روز نهم | ۱,۰۲۲ | ۲۳,۰۰۰ |
| روز دهم | ۱,۰۲۱ | ۲۷,۵۰۰ |
می‌بینید که روزهای دوم، سوم، ششم، هفتم و نهم روزهایی هستند که در آن‌ها قیمت بسته شدن امروز از قیمت بسته شدن دیروز بیشتر است. پس حجم معاملات هم به اندیکاتور OBV اضافه خواهد شد. در روزهای چهارم، پنجم و دهم هم قیمت‌ها نسبت به روز قبل کاهش داشته‌اند. مطابق فرمولی که در بالا توضیح دادیم حجم‌های معاملاتی در این روزها از اندیکاتور کسر خواهد شد. ولی در روز هشتم هیچ تغییر قیمتی نسبت به روز قبل نداریم. پس داده‌های این روز هیچ تاثیری در مقدار اندیکاتور نخواهد داشت. با توجه به این داده‌ها مقدار اندیکاتور حجم تعادلی در روزهای مختلف به شکل زیر است:
| روز | حجم تعادلی |
| اول | ۰ |
| دوم | ۳۰,۰۰۰ = ۰ + ۳۰,۰۰۰ |
| سوم | ۵۵,۶۰۰ = ۳۰,۰۰۰ + ۲۵,۶۰۰ |
| چهارم | ۲۳,۶۰۰ = ۳۲,۰۰۰ – ۵۵,۶۰۰ |
| پنجم | ۶۰۰ = ۲۳,۰۰۰ – ۲۳,۶۰۰ |
| ششم | ۴۰,۶۰۰ = ۶۰۰ + ۴۰,۰۰۰ |
| هفتم | ۷۶,۶۰۰ = ۳۶,۰۰۰ + ۴۰,۶۰۰ |
| هشتم | ۷۶,۶۰۰ |
| نهم | ۹۹,۶۰۰ = ۲۳,۰۰۰ + ۷۶,۶۰۰ |
| دهم | ۷۲,۱۰۰ = ۲۷,۵۰۰ + ۹۹,۶۰۰ |
تحلیل اندیکاتور OBV
در تحلیل اندیکاتور حجم تعادلی باید بگوییم که این اندیکاتور به دنبال آن است که بفهمد ورود پول هوشمند داشته‌ایم یا خروج آن را. اندیکاتور OBV نسبت به سرمایه گذاری سرمایه گذاران نهادی و سرمایه گذاران خرد و معمولی تفاوت‌هایی قائل می‌شود. فرض کنید سرمایه گذاران خرد در حال فروش سهام هستند و نهادهای بزرگی مثل صندوق های سرمایه گذاری مشترک یا صندوق‌های بازنشستگی هم همان سهام را می‌خرند. در این شرایط افزایش حجم بسیار محتمل است که می‌تواند باعث افزایش قیمت شود. این مسئله در اندیکاتور OBV به عنوان سیگنال صادر می‌شود.
زمانی که حجم روزهای مثبت زیاد است، اندیکاتور افزایش پیدا می‌کند و وقتی حجم روزهای منفی بالا می‌رود، مقدار اندیکاتور کم می‌شود. این همه‌ی آن چیزی است که اندیکاتور حجم تعادلی سعی دارد به ما بگوید. این نکته را هم بدانید که معمولا OBV تحرکاتی زودتر از نمودار قیمت دارد. پس اگر اندیکاتور رو به رشد بود ولی سهم در حال درجا زدن یا حرکات منفی بود می‌شود انتظار صعود داشت. به طور معکوس اگر اندیکاتور نزولی باشد ولی سهم در حال رنج زدن یا حرکت صعودی باشد می‌شود از احتمال ریزش قیمت‌ها مطلع شد.
کاربردهای اندیکاتور OBV
استراتژی به کار رفته در اندیکاتور OBV می‌تواند در شناسایی دو مورد زیر کارآمد باشد:
- واگرایی
- تایید روند
در ادامه آموزش می‌دهیم که چطور می‌شود به کمک اندیکاتور OBV روند را تایید کرد و یا از واگرایی آن استفاده کرد.
واگرایی در OBV
واگرایی زمانی اتفاق می‌افتد که سهم و اندیکاتور در دو جهت مخالف حرکت می‌کنند. یعنی اگر نمودار قیمت صعودی است، اندیکاتور حرکتی نزولی دارد و برعکس. واگرایی ممکن است به صورت صعودی یا نزولی ظاهر شود که در هر صورت از اولویت حجم بر قیمت خبر می‌دهد. واگرایی صعودی وقتی اتفاق می‌افتد که اندیکاتور به سمت بالا حرکت می‌کند و کف‌های بالاتری را تشکیل می‌دهد. در سمت دیگر قیمت سهم روی نمودار در حال کاهش است که این مسئله با ایجاد کف‌هایی پایین‌تر تایید می‌شود.
افزایش یا کاهش قیمت سهم در صورتی که با کاهش حجم معاملات همراه باشد نشان‌گر کاهش مومنتوم صعودی یا نزولی است. اما اگر افزایش یا کاهش قیمت سهام با افزایش حجم معاملات همراه باشد، می‌توانیم متوجه قدرت روند شویم.
واگرایی‌های نزولی هم به صورت معکوس رخ می‌دهند. یعنی وقتی در اندیکاتور کف‌های قیمتی پایین‌تر هستند ولی در نمودار قیمت کف‌های بالاتر تشکیل می‌شود. اما شناسایی این واگرایی‌ها به چه دردی می‌خورد؟ وقتی واگرایی رخ می‌دهد می‌توانیم از تغییر جهت احتمالی مطلع شویم. دو مثال را در ادامه بررسی می‌کنیم که بهتر نشان می‌دهند چطور می‌شود از واگرایی مثبت و منفی در اندیکاتور OBV سیگنال گرفت.
مثالی از واگرایی مثبت
در تصویر پایین می‌بینید که شیب نمودار نماد ثفارس رو به پایین است ولی در اندیکاتور OBV در پنجره‌ی پایینی، شیب مثبت است. می‌بینید که در ادامه سهم حرکتی رو به بالا داشته است که پیش‌تر با مشاهده‌ی واگرایی می‌شد از حتمال وقوع آن باخبر شد.
هم‌چنین به تصویر زیر هم نگاه کنید:
به خط قرمز روی دو نمودار توجه کنید. این خطوط، نشان‌گر سطوح مقاومت هستند. می‌بینید که مقاومت اول در اندیکاتور OBV شکسته است و بعد در سهم. این یعنی حجم نسبت به قیمت اولویت دارد که در اندیکاتور شاهد واکنش آن هستیم.
مثالی از واگرایی منفی
مثل واگرایی مثبت که در بالا دیدیم، واگرایی منفی هم می‌تواند سیگنال تولید کند. منتهی در جهتی معکوس. نمودار زیر روندی مثبت دارد ولی اندیکاتور سیر نزولی دارد. می‌بینید که در نماد حپارسا سقف‌های قیمتی بالاتر داریم ولی در اندیکاتور سقف‌های پایین تشکیل شده است. به دلیل وقوع این واگرایی می‌شد حدس زد که قرار است روند معکوس شود که این اتفاق افتاده است.
به خط بنفش افقی در نمودار و اندیکاتور نگاه کنید. این دو خط محدوده‌ی حمایتی هستند. می‌بینید که باز هم شکست حمایت در اندیکاتور سریع‌تر از نمودار قیمت اتفاق افتاده است. یعنی باز هم حجم از قیمت پیشی می‌گیرد.
تایید روند
و اما می‌رسیم به آموزش تایید روند به کمک اندیکاتور OBV که این هم سیگنال دیگری است که از این اندیکاتور قابل استخراج است. وقتی کانالی صعودی در OBV تشکیل شود که هم‌گام با نمودار قیمت است می‌توانیم از قدرت روند صعودی مطلع شویم. اما اگر روند اندیکاتور حجم تعادلی طوری باشد که منجر به ایجاد کف‌هایی پایین‌تر شود و با نمودار قیمت هم‌گام باشد، روندمان نزولی خواهد بود.
از سویی دیگر اگر سهم در کانال صعودی حرکت کند ولی OBV افزایش پیدا نکند، متوجه کاهش فشار خرید می‌شویم و می‌توان حدس زد که ممکن است روند معکوس شود. معکوس این حالت هم ممکن است اتفاق بیفتد که در نهایت می‌تواند باعث افزایش فشار خرید شود. اگر در روند صعودی، نمودار قیمت خط روندش را بشکند، زمانی که به عنوان مثال اندیکاتور هم سطح حمایتی‌اش را بشکند سیگنال نزولی تایید می‌شود. این مسئله را می‌توانید در نماد پاکسان در تصویر زیر به وضوح مشاهده کنید.
در این نمودار شکست خط روند هم‌زمان با شکست سطح حمایت در اندیکاتور اتفاق افتاده است. اما لزوما همیشه این‌طور نیست و گاهی ممکن است خط حمایت یا مقاومت پس از شکست خط روند بشکند که این امر به منزله‌ی تایید شکست است.
اندیکاتور حجم تعادلی چه محدودیت‌هایی دارد؟
هنگام آموزش هر اندیکاتور باید به محدودیت‌های آن هم توجه کرد و OBV هم از این قاعده مستثنی نیست. حجم تعادلی در گروه اندیکاتورهای پیشرو یا متقدم دسته‌بندی می‌شود. یعنی می‌تواند با توجه به فاکتورهایی که در نظرش اهمیت دارد، پیش‌بینی‌های را در مورد سهم انجام بدهد. اما اگر به دنبال این باشید که بفهمید چرا این سیگنال‌ها صادر شده‌اند و چه دلیلی پشت آن‌ها نهفته است، دست خالی برمی‌گردید! همین مسئله می‌تواند منجر به افزایش احتمال صدور سیگنال‌های نادرست شود. برای جبران این مسئله می‌توانیم این OBV را با یک اندیکاتور متاخر مثل میانگین متحرک به کار ببریم. با این کار وقتی OBV سیگنال می‌دهد، میانگین متحرک می‌تواند آن سیگنال را تایید کند.
حرکت اندیکاتور و سهم در یک جهت از قدرت روند و ادامه‌ی آن خبر می‌دهد.
اما اگر حجم معاملات در یک روز مشخص بسیار کم یا زیاد شود، ممکن است داده‌های اندیکاتور برای مدتی غیرقابل استفاده شود و نتوان به درستی آن را تفسیر کرد. مثلا گاهی ممکن است خبری در مورد افزایش سود قابل توجه شرکت منتشر شود که روی اندیکاتور اثر می‌گذارد. اما باید توجه کرد که این تغییر در اندیکاتور به دلیل تغییر در حرکت روند نبوده است. پس معامله‌گر باید حواسش را نسبت به این مسائل جمع کند تا گرفتار سیگنال‌های فیک و نادرست نشود.
مقایسه اندیکاتور OBV و A/D
در ادامه‌ی آموزش اندیکاتور OBV بهتر است این ابزار را با اندیکاتور تراکم/ توزیع یا A/D مقایسه کنیم. هر دو اندیکاتور در دسته‌ی اندیکاتورهای مومنتوم قرار می‌گیرند که با بررسی حجم به دنبال رصد جریان پول هوشمند هستند.
حجم تعادلی، بازتاب احساسات عمومی بازار است که می‌تواند منجر به جهش یا افت قیمتی شود.
در مورد تفاوت این دو اندیکاتور هم باید به یک نکته‌ی مهم اشاره کرد. در اندیکاتور OBV اگر قیمت بسته شدن امروز از روز قبل بیشتر باشد، حجم به حجم تعادلی فعلی اضافه می‌شود. اما A/D کاری به قیمت بسته شدن معاملات ندارد. بلکه به جای آن از یک ضریب فزاینده استفاده می‌کند. در نتیجه خروجی این اندیکاتورها با هم متفاوت خواهد بود و سیگنال‌ها نیز بر این اساس با هم فرق دارند.
معرفی چهار اندیکاتور ترکیبی با OBV برای متاتریدر
در متاتریدر می‌توانید از چهار اندیکاتوری که بر اساس OBV ایجاد شده‌اند استفاده کنید که آموزش آن را در این بخش دنبال می‌کنیم. این اندیکاتورها را ادامه معرفی می‌کنیم و ویژگی‌های هر کدام را به اختصار توضیح می‌دهیم. این اندیکاتورها برای متاتریدر ۴ طراحی شده‌اند که از طریق لینک‌های پایین می‌توانید آن‌ها را دانلود کنید.
- OBV Bands Arrows: این اندیکاتور از ترکیب باند بولینگر ساخته شده است که باعث شده است درصد خطای آن کم شود و سیگنال‌های بهتری بدهد. این اندیکاتور با نمایش فلش‌های سبز و قرمز، نقاط ورود و خروج را نشان می‌دهد.
- On Balance Volume OBV MTF: دومین اندیکاتور هم علاوه بر اینکه از مزایای OBV بهره میبرد، تایم فریم‌های چندگانه را هم در دل خود دارد. به این ترتیب ریسک معاملات کم می‌شود و مجددا می‌توانید سیگنال‌های بهتری دریافت کنید.
- OBV MTF Alerts Histo: این اندیکاتور باعث می‌شود که نمودار حجم تعادلی به نمودار هیستوگرام تبدیل شود. زمانی که میله‌ها از قرمز به آبی تغییر رنگ می‌دهند سیگنال خرید و وقتی از آبی به قرمز تغییر می‌کنند سیگنال فروش صادر می‌شود.
- FFx OnBalanceVolume: در این اندیکاتور هم با تایم فریم‌های چندگانه سروکار داریم که در قسمت تنظیمات می‌توانیم گزینه‌ها را به دلخواه خود تغییر بدهیم.
جمع بندی
اندیکاتور OBV یا اندیکاتور حجم تعادلی از جمله اندیکاتورهای مومنتوم است که به حجم اهمیت می‌دهد. سیگنال‌های این اندیکاتور با توجه به تغییر حجم صادر می‌شوند. در روزهایی که قیمت پایانی از قیمت پایانی روز قبل بیشتر باشد، مقدار اندیکاتور حجم تعادلی افزایش پیدا می‌کند. وقتی که قیمت پایانی فعلی از قیمت پایانی روز قبلی کمتر باشد، مقدا اندیکاتور کم می‌شود. از این اندیکاتور می‌توان برای تایید روند استفاده کرد. هم‌چنین می‌تواند به کمک واگرایی و شکست خطوط روند نیز نقاط ورود و خروج به معامله را پیدا کرد. بزرگ‌ترین عیب این اندیکاتور این است که اخبار می‌توانند روی آن اثر بگذارند، بدون آنکه این تغییر ناشی از تغییر روند بوده باشد.
سوالات متداول با پاسخ های کوتاه
یکی از اندیکاتورهای مومنتوم است که می‌تواند روند را پیش‌بینی کند.
برای تحلیل فرمول اندیکاتور OBV به قیمت‌های بسته شدن نیاز داریم. اگر قیمت بسته شدن امروز بیشتر از قیمت بسته شدن قبلی باشد، میزان حجم امروز با مقدار اندیکاتور جمع می‌شود و در غیر این صورت از آن کم می‌شود. اگر هم قیمت بسته شدن دیروز و امروز تغییری نداشته باشد، OBV هم بدون تغییر باقی می‌ماند.
از طریق واگرایی بین نمودار قیمت و اندیکاتور و همین‌طور شکست خط روند و سطوح حمایتی و مقاومتی.
این اندیکاتور حجم را نسبت به قیمت در اولویت می‌داند. پس وقتی که افزایش حجم در روندهای صعودی اتفاق بیفتد، موجب افزایش قیمت می‌شود. اما حجم تعادلی منفی از فروش حجمی خبر می‌دهد که با کاهش قیمت سهم همراه است. اگر هم اندیکاتور و هم نمودار قیمت در یک جهت حرکت کنند، نشان از ادامه‌ی روند دارد.
