معاملات آنلاین سهام چیست؟ حذف واسطه‌ها و انجام معاملات در لحظه

در عصر فعلی، اینترنت جایگاه مهمی در دنیا پیدا کرده است و تمام ابعاد زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده است. بیشتر کسب ‌و کارها سعی کرده‌اند به شکلی، فعالیت خود را اینترنتی و آنلاین کنند چرا که سرعت و سهولت انجام معاملات در آن بیشتر است. بازار سرمایه نیز از این جریان مستثنی نیست زیرا اگر زیرساخت‌ها و ملزومات مورد نیاز برای انجام معاملات آنلاین بازار سهام فراهم شده باشد، امکان جذب سرمایه بیشتر هم می‌شود. به همین دلیل، هم در معاملات بورس و هم در معاملات آتی سکه در بازار بورس کالا، سامانه معاملاتی برخط ایجاد شده است. البته این معاملات محدودیت‌هایی نیز به همراه دارد اما به طور کلی مزایای آن به اندازه‌ای است که نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد. در ادامه، سازوکار این شیوه معاملاتی را مرور خواهیم کرد. اما بهتر است ابتدا به شکلی دقیق بررسی کنیم که منظور از معاملات آنلاین سهام چیست و چه مزایا و محدودیت‌هایی دارد.

معاملات برخط یا آنلاین بورس چیست؟

معاملات برخط یا آنلاین بورسی، فرایندی است که طی آن سرمایه‌گذار می‌تواند با در دست داشتن کد معاملات برخط، خرید و فروش خود را به صورت مستقیم انجام دهد. در این روش، پس از این ‌که سرمایه‌گذار معامله خود را ثبت می‌کند، سفارشش به هسته معاملاتی بورس اوراق بهادار و یا فرابورس ارسال می‌شود.

پیش‌تر و در سال‌های قبل، معاملات سهام تنها از طریق ایستگاه‌های معاملاتی شرکت‌های کارگزاری انجام می‌شد. اما در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاران می‌توانند خودشان از طریق شبکه‌های کارگزاری، معاملات برخط سهام را انجام دهند. اکنون در بازار بورس می‌توان به دو شیوه، معاملات آنلاین را انجام داد. نخست از طریق سیستم کامپیوتر رومیزی یا لپ‌تاپ. دیگری به کمک تلفن همراه. در هر دو صورت سهام‌داران باید ابتدا به اینترنت متصل شوند و سپس از طریق مرورگر به پنل کارگزاری متصل شوند یا به اپلیکیشن کارگزاری خود مراجعه کرده و به معامله بپردازند.

پیاده‌سازی سیستم معاملات برخط یکی از بزرگ‌ترین رویدادهایی بود که در بازار بورس ایران به وقوع پیوست؛ چرا که با این کار افراد توانستند به راحتی و با آسایش بیشتری سرمایه‌گذاری کنند. از جمله مزایایی که با راه‌اندازی سامانه معاملات  برخط سهام به وجود آمد، گسترش بازار بورس و افزایش نقدشوندگی بود.

امکانات سامانه معاملات برخط یا آنلاین سهام

اگر بخواهیم سامانه معاملات برخط یا آنلاین سهام را با کارگزاری مقایسه کنیم، باید گفت امکانات سیستم آنلاین کمتر است. مثلا در سامانه معاملات آنلاین، سهام‌دار تنها می‌تواند سه یا پنج ردیف از سفارش‌های خرید و فروش را ببیند. یا در این سیستم امکان خرید اعتباری وجود ندارد. یعنی تمام مبلغ معامله باید از قبل در حساب موجود باشد.

در معاملات برخط سهام، می‌توان آمار مربوط به نمادهای بورسی، شاخص و همین‌طور سه یا پنج سفارش اول خرید و فروش سهام را مشاهده کرد. به علاوه می‌توان نسبت خریداران و فروشندگان را نیز در نمادهای مختلف بررسی کرد. پس از این‌که سرمایه‌گذار سهامی را می‌خرد، آن سهام در پرتفوی او قابل نمایش و مدیریت خواهد بود.

سیستم معاملات برخط یا آنلاین سهام در ایران

سیستم معاملات برخط یا آنلاین سهام در ایران تحت نظارت کارگزاران و هم‌چنین سازمان بورس اوراق بهادار است. در این سیستم اجباری وجود ندارد که کارگزار خودش معاملات را انجام دهد. آن‌چه نیاز است، یک سیستم کامپیوتری یا موبایل همراه با اینترنت است. پس از آن‌که سهام‌دار وارد پنل کارگزاری می‌شود، می‌تواند اطلاعات سهم‌های دیگر را نیز در لحظه رصد کند.

تفاوت معاملات برخط و معاملات غیربرخط در چیست؟

افرادی که می‌خواهند در بازار بورس فعالیت کنند، باید حتما کد بورسی داشته باشند. به همین دلیل به سراغ کارگزاری‌ها می‌روند. خدمات هر کارگزاری می‌تواند شامل خدمات آفلاین (غیربرخط) و خدمات آنلاین (برخط) باشد.

در واقع سهام‌داران نیز مطابق با این دسته‌بندی، به دو گروه تقسیم می‌شوند. گروه اول افرادی هستند که از کارگزاری می‌خواهند تا امور آن‌ها را انجام دهد. به این ترتیب کارگزاری با اجازه و مطابق با میل سهام‌دار می‌تواند خرید یا فروش سهام را انجام بدهد. این شیوه معاملات، همان شیوه آفلاین است. به بیان دیگر، در معاملات آفلاین،‌ سهام‌دار با کارگزار ارتباط برقرار می‌کند. مثلا از طریق تماس تلفنی درخواست خود را مطرح می‌کند. سپس کارگزار ثبت سفارش را انجام می‌دهد. اما در برخی از موارد، سهام‌دار معاملات را خودش انجام می‌دهد و ارتباط مستقیمی با کارگزار برقرار نمی‌کند. در این روش معاملات به صورت آنلاین یا برخط انجام می‌شوند.

افراد در هنگام استفاده از سامانه معاملات آنلاین می‌توانند در لحظه اقدام به ویرایش یا ثبت سفارش کنند. در این حالت افراد یک کد معاملاتی آنلاین دارند که می‌توانند با آن، درخواست‌های خود را به سرعت انجام دهند؛ اما در معاملات آفلاین، سهام‌دار باید ابتدا با کارگزاری ارتباط بگیرد و در این حالت، درخواست مشتری به دلیل حجم و مشغله بالای کارگزاری، در لحظه انجام نمی‌شود.

کد معاملات آنلاین چیست؟

کد معاملات آنلاین در واقع نام کاربری و رمز عبوری است که سهام‌دار از کارگزاری دریافت می‌کند. در حقیقت برای دریافت این کد لازم است که ابتدا کد بورسی دریافت کرده باشید. به این ترتیب می‌توانید معاملات آنلاین را انجام دهید. دقت کنید که هر سهام‌دار می‌تواند چند کد معاملات آنلاین از چند کارگزاری مختلف داشته باشد؛ در حالی‌ که نیازی به دریافت مجدد کد بورسی نیست. برای دریافت این کد کافی است شخص با در دست داشتن مدارک مورد نیاز، به کارگزاری موردنظر خود مراجعه کند. کد بورسی تنها یک بار برای هر فرد و از طرف سازمان بورس و با واسطه‌ی کارگزاری‌ها صادر می‌شود، اما کد معاملاتی برای هر فرد به تعداد کارگزاری‌هایی که در آن عضو هست، از طرف آن کارگزاری صادر می‌شود.

پس از آن‌ که سهام‌دار مجوز فعالیت آنلاین را از کارگزاری دریافت می‌کند (یعنی همان نام کاربری و رمز عبور)، می‌تواند وارد سامانه معاملات برخط سهام شود. سپس می‌تواند در ساعات کاری بازار، سفارش خود را مستقیماً ثبت کند. در معاملات آنلاین سهام، چنان‌چه شرایط معاملاتی سهم به لحاظ قیمت و زمان فراهم باشد، معاملات بدون نیاز به شخص ثالث در لحظه انجام خواهد شد.

محدودیت معاملات آنلاین چیست؟

مطابق ماده ۱۰ دستورالعمل معاملات برخط سهام و اوراق بهادار در بورس و فرابورس، محدودیت‌هایی برای معاملات آنلاین وجود دارد. این محدودیت‌ها مطابق بخش‌نامه‌هایی به کارگزاری‌ها اعلام شده است که عبارت‌اند از:

• محدوديت در نوع سفارش
• محدوديت در زمان فعاليت
• محدوديت فعاليت بر روی نماد‌های معاملاتی، صنعت، بازارهای خاص يا بازارهای بورس و فرابورس
• محدوديت در انجام معامله در عرضه های خاص
• محدوديت در حجم سفارش
• محدوديت در قيمت سفارش
• محدوديت معاملاتی برای مشتری یا مشتریان خاص
• محدوديت در تعداد مشتريان هر عضو
• محدوديت در حجم معاملات مشتريان
• محدوديت درصد تفاوت قيمت سفارش با دامنه مظنه بازار
• محدوديت درصد تفاوت قيمت سفارش با قيمت آخرين معامله
• محدوديت تفاوت قيمت نسبت به معامله قبل برای سفارش‌هایی با حجم پايين

محدودیت در نوع سفارش‌ها

برای مشتری‌هایی که از طریق سامانه برخط سهام اقدام به خرید و فروش می‌کنند، محدودیت‌هایی به لحاظ قیمتی وجود دارد. اما به لحاظ زمانی محدودیتی در کار نیست و سفارش‌ها شامل Open، Date و Day هستند.

محدودیت در زمان فعالیت

نخست آن‌ که ساعت انجام معاملات برخط سهام اکنون از ۰۸:۴۵ تا ۱۲:۳۰ است. البته این زمان ممکن است با گذشت زمان تغییر کند. به علاوه مشتریان معاملات برخط نمی‌توانند در زمان حراج نمادهایی که بازگشایی شده‌اند، سفارش خود را وارد کنند.

محدودیت انجام معامله در عرضه‌های خاص

مشتریان معاملات بر خط سهام، در هنگام حراج نمادهایی که بازگشایی می‌شوند، می‌توانند سفارش‌های خود را با رعایت محدودیت‌های قیمتی درج کنند. عرضه‌های خاص، به عرضه اولیه و هم‌چنین بازگشایی نمادهای بورسی با مکانیزم حراج مربوط است. مشتریان در عرضه‌های حراج نمی‌توانند قیمتی بالاتر از بهترین قیمت بازار را درج کنند.

ممکن است بورس در روزهای عرضه اولیه از عدم امکان مشتریان برخط برای انجام معامله خبر دهد. به این ترتیب، عرضه اولیه برای این مشتری‌ها مسدود خواهد شد. ممکن است بورس اقدام به سهمیه‌بندی کند؛ چرا که بیشترین حجم خرید مشتری در یک نماد عرضه اولیه طبق اعلام سازمان بورس، مشخص و محدود می‌شود. مشتریان برخط در عرضه‌های اولیه نمی‌توانند قیمت سفارش خرید را در مقایسه با بهترین قیمت تغییر دهند.  

بورس یا فرابورس، باید در عرضه اولیه‌ها، سهمیه‌هایی را برای هر یک از مشتری‌های معاملات برخط مشخص کند. مشتریان معاملات برخط سهام می‌توانند با رعایت این محدودیت حجمی، و به اندازه‌ سهمیه تعیین‌شده، اقدام به خرید عرضه‌های اولیه کنند. کارگزاری‌ها سقف مشخص‌شده را در هر عرضه اولیه تنظیم می‌کنند و به این ترتیب کاربران می‌توانند خرید خود را انجام دهند. مشتری‌های معاملات آنلاین همچنین نمی‌توانند معاملات عمده را انجام دهند و در این معاملات با یک‌دیگر رقابت کنند.

محدودیت در حجم سفارش‌

محدودیت در حجم سفارش‌ها مسئله‌ای است که ممکن است در برخی شرایط ایجاد شود. اما اکنون محدودیتی در این خصوص وجود ندارد. در سیستم معاملات، آستانه حجم تعریف شده که برای همه یکسان است و تفاوتی میان افراد نیست.

محدودیت‌ در قیمت سفارش

در معاملات آنلاین، درصد تفاوت مجاز و موردقبول میان قیمت سفارش‌ها و دامنه مظنه بازار، در ثبت سفارش‌های حراج پس از بازگشایی و هم‌چنین عرضه‌های اولیه به این صورت است:

• نمی‌توان قیمت سفارش خرید مشتریان معاملات برخط را در مبالغی بیشتر از بهترین مظنه خرید بازار تعیین کرد.
• نمی‌توان قیمت سفارش فروش مشتریان معاملات آنلاین را در مبالغی کم‌تر از بهترین مظنه فروش بازار تعیین کرد.
• اگر در زمان ثبت سفارش، هیچ سفارش خرید یا فروشی وجود نداشته باشد، محدودیت مذکور اعمال نمی‌شود.

پس در نتیجه:

• قیمت سفارش خرید حداکثر یک درصد از بهترین مظنه خرید بازار بیشتر است.
• قیمت سفارش فروش حداکثر یک درصد از بهترین مظنه فروش بازار کمتر است.

در خصوص درصد تفاوت مجاز قیمت سفارش با قیمت آخرین معامله نیز شروطی وجود دارد. اگر ارزش سفارش ثبت‌شده کمتر یا مساوی با ۱۰۰ هزار تومان باشد، تفاوت دو قیمت مذکور حداکثر می‌تواند دو درصد باشد. به بیان دیگر اگر حجم سفارش کمتر یا مساوی ۱۰۰۰ سهام یا حق تقدم سهام باشد، تفاوت قیمت مندرج در سفارش با قیمت آخرین معامله می‌تواند حداکثر یک درصد باشد. محدودیت مذکور در طول جلسه معاملاتی یعنی از ساعت ۰۹:۰۰ تا ۱۲:۳۰ اعمال خواهد شد. به علاوه اگر معامله‌ای در روز جاری انجام نشده باشد، قیمت پایانی روز قبل به عنوان مبنای قیمت آخرین معامله در نظر گرفته می‌شود.

مزایای معاملات آنلاین چیست؟

در این بخش قصد داریم به مزایای این شیوه معالاتی بپردازیم تا بهتر متوجه شویم که چرا سهام‌داران از این روش استقبال می‌کنند.

• در این روش می‌توان سفارش‌ها را بدون دخالت واسطه و به صورت مستقیم ثبت و ارسال کرد.
• سفارش خرید و فروش را می‌توان بدون اتلاف وقت و در لحظه انجام داد.
• فرایندهای مالی و بانکی در این روش بدون مراجعه حضوری قابل انجام است.
• می‌توان به صورت مستقیم از حساب بانکی خرید را انجام داد یا حساب بانکی را به سامانه معاملاتی کارگزاری متصل کرد.
• در این روش می‌توان از صورت‌حساب شخصی و سایر موارد در حساب کاربری گزارش‌گیری کرد.
• سبد سهام و میزان سود و زیان، سود مجمع و سایر موارد این‌چنینی را می‌توان به آسانی مشاهده کرد.
• ابزارهای کاربردی متنوعی به منظور تحلیل سهام در سامانه‌های آنلاین تعبیه شده است.
• بدون هیچ محدودیت زمانی و در هر لحظه می‌توان به بازار دسترسی داشت.
• ریسک و اشتباهات در معامله‌گری کاهش پیدا خواهد کرد.
• سامانه‌های معاملاتی، برخی خدمات مفید و کاربردی را در باشگاه مشتریان خود ارائه می‌کنند.

جمع‌بندی

معاملات آنلاین سهام مقوله‌ای است که هم‌زمان با ظهور و گسترش اینترنت به وجود آمد و اکنون به علت مزایای بسیاری که دارد به طور وسیعی مورد استفاده‌ی سهام‌داران و فعالین بازارهای سهام قرار می‌گیرد. معاملات آنلاین سهام به خاطر افزایش سهولت و سرعت در انجام معاملات، به طور قابل‌توجهی باعث رونق بازارهای سهام در تمام دنیا از جمله ایران شده است. برای انجام معامله و ثبت سفارش در این سامانه‌‌ها کافی است کارگزاری موردنظر خود را انتخاب کنید و کد معاملاتی آنلاین را از طریق کارگزاری دریافت کنید؛ کد با معاملاتی با کد بورسی متفاوت است و برای فعالیت در هر کار کارگزاری، کد معاملاتی مجزایی برای فرد صادر می‌شود. البته معاملات آنلاین سهام محدودیت‌های قیمتی و حجمی خاص خود را دارد اما برای عموم سهام‌داران در یک برآیند کلی، مزایای این روش بر معایب آن غلبه دارد.