سهام چیست؛ سهم سرمایه‌گذار از سرمایه شرکت
شرایط بیمارگونه اقتصاد، تورم افسارگسیخته و کاهش ارزش پول ملی موجب افزایش روزافزون متقاضیان سرمایه‌گذاری در بورس شده است. یکی از مفاهیم بنیادین بورس، سهام است که با ورود به این بازار پیوسته با آن سر و کار خواهید داشت. بنابراین باید بدانید که سهام چیست، سهامدار کیست و داشتن سهام یک شرکت چه مزایایی برای او دارد.
سهام چیست؟
همانطور که از کلمه «سهم» برمی‌آید، این واژه بیانگر میزان مالکیت هر شخص از یک دارایی است. اما مفهوم سهام در دنیای بازار سرمایه چیست؟ هرکدام از شرکت‌های تجاری مبلغی را به عنوان سرمایه خود اعلام می‌کنند که این مبلغ می‌تواند از ۵۰۰ هزار تومان شروع شود و سقفی برای آن وجود ندارد. در واقع منظور از سهم در بورس میزان سرمایه شرکت تقسیم بر عدد ۱۰۰۰ است که بر همین اساس تعداد سهم‌ها یا سهام در هر شرکتی مشخص می‌شود.
از نظر حقوقی هر شرکت سهامی عام حداقل پنج سهامدار اصلی دارد که مالکیت اموال و دارایی‌های شرکت در اختیار آن‌ها است. اما سهامدارانی که از طریق سرمایه گذاری در بورس مالک درصدی از سهام شرکت می‌شوند، در مجمع عمومی حق رای دارند، در منافع شرکت سهیم هستند و در شرایطی که شرکت منحل شود، از محل دارایی‌های آن مطالبات خود را تامین می‌نمایند.
دلایل عرضه سهام شرکتها در بورس
با توجه به وجود دو طرف ذی‌نفع در بورس فارغ از واسطه، از دو منظر به بررسی ابعاد مختلف تشکیل شرکت‌های سهامی عام می‌پردازیم.
در نگاه اول، یک شرکت تجاری را در نظر می‌گیریم که پس از چند سال فعالیت به هر دلیلی با نیاز مالی مواجه شود که می‌تواند ناشی از بدهی یا برنامهریزی برای توسعه شرکت باشد. برای تامین بودجه لازم و پیشبرد اهداف چند راه وجود دارد. یکی از این راه‌ها اخذ وام بانکی و دیگری جذب سرمایه‌گذار برای شرکت است. هر دوی این موارد به دلیل اینکه از جنس استقراض هستند یا عواملی مهم‌تر همچون از دست دادن کرسی هیئت مدیره را در پی دارند، گزینه‌های مناسبی نیستند.
در چنین شرایطی، بورس یک گزینه ایده‌آل برای صاحبان مشاغل است، چرا که با جذب سرمایه‌های خرد با ساز و کاری مشخص و در بستری قانونی سرمایه مورد نیاز شرکت را تامین خواهد کرد. همچنین آورده‌ای که از این راه تامین شود، نیازی به بازپرداخت ندارد و سرمایه‌گذاران در سود و زیان شرکت شریک هستند. در حالی که تامین مالی با استقراض الزامی برای بازپرداخت با بهره‌های سنگین را با خود به همراه دارد.
در نگاه دوم، قشری در جامعه وجود دارند که به هر دلیلی شرایط و امکان راه‌اندازی کسب و کار خود را ندارند. این افراد نیز با سرمایه‌گذاری در بورس و خرید سهم شرکتها در منفعت آن‌ها شریک شده و همچنین از مزایایی بهره‌مند خواهند شد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
مزایای داشتن سهام شرکت برای سهامداران چیست؟
۱- حق رای در تصمیمات شرکت
مالکان می‌توانند در مجامع عمومی عادی و فوق‌العاده که جهت تصمیم‌گیری در مورد افزایش سرمایه تشکیل می‌شود، شرکت کنند. دارنده اوراق سهم به ازای هر سهم یک حق رای دارد. البته سهامدارانی که بیش از یک درصد از سهام شرکت را در بورس خریداری کرده‌اند، قدرت بیشتری برای اعمال نفوذ در تصمیم‌گیری‌ها دارند. سهامداران مذکور که غالبا حقوقی هستند، در بازار سرمایه اصطلاحا «سهامداران درصدی» خطاب می‌شوند.
۲- بهره‌مندی از سود سالیانه
در مجامع عمومی که سالیانه برگزار می‌شود، تخصیص سود به سهامداران مورد بررسی قرار می‌گیرد که در صورت تصویب، سهامداران به ازای هر سهم مقدار مشخصی از سود را که بر اساس تعداد سهام مشخص می‌شود، دریافت می‌کنند.
۳- برخورداری از حق تقدم در افزایش سرمایه شرکت
شرکت‌های حاضر در بورس تحت شرایط خاصی اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند. این افزایش سرمایه در مجامع فوق‌العاده بررسی می‌شود و از جذابیت بالایی در میان فعالان بازار سرمایه برخوردار است. اشخاصی که در زمان افزایش سرمایه مالک برگه سهم هستند، برای پذیرش در اولویت قرار دارند که اصطلاحا به آن «حق تقدم» گفته می‌شود.
بیشتر بخوانید
۴- امکان معامله و نقدشوندگی سهام
از ویژگی‌های منحصر به فرد شرکت‌هایی که در بورس هستند، امکان معامله و داد و ستد سهام آن‌ها است. به این معنی که بازار سرمایه قابلیت نقدشوندگی بالایی را برای سهم شرکت‌های سهامی عام فراهم می‌کند. بنابراین سهامدار هر زمان که اراده کند، به شرط نبودن نماد شرکت در حالت توقف، می‌تواند سهام خود را نقد کند.
۵- محفوظ ماندن دارایی سهامدار در صورت بدهکاری شرکت
سرمایه‌گذاری در بورس و خرید سهام شرکتها به معنی شراکت در سود و زیان است. سهامدار به همان میزان که در منفعت شرکتها سهیم است، در صورت ضررده بودن شرکت نیز مقداری از سرمایه خود را از دست می‌دهد. البته مسئولیت سهامداران محدود است و چنانچه شرکت توان بازپرداخت بدهی‌های خود را نداشته باشد، اموال شخصی سهامداران بورسی در خطر نخواهد بود.
۶- کسب درآمد بیشتر در مقایسه با سپرده
بر اساس تجربه و شواهد موجود، در صورت سرمایه‌گذاری آگاهانه در شرکت‌های بورسی، درآمدی بیشتر از سود سپرده‌های بانکی و سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت به دست می‌آید.
سرمایه در شرکت‌های سهامی
منظور از سرمایه در شرکت‌های بورسی، مبلغی است که مالکان و سهامداران اصلی در شرکت تزریق می‌کنند. از میزان سرمایه شرکت اطلاعات مختلفی به دست می‌آید. برای روشن‌تر شدن موضوع باید توضیح دهیم که ارزش اسمی سهام چیست.
ارزش اسمی مفهومی است که برای به دست آوردن تعداد سهم‌های یک شرکت از آن استفاده می‌شود و کاربرد آن در محاسبات است. ارزش اسمی هر سهم معادل با هزار ریال یا ۱۰۰ تومان است. تعداد سهام شرکتها نیز از تقسیم کردن مبلغ کل سرمایه شرکت بر ارزش اسمی که همان عدد ۱۰۰۰ است، به دست می‌آید.
ارزش واقعی سهام اما بر اساس عرضه – تقاضا و شرایط سهم در بازار سرمایه مشخص می‌شود. نسبت عرضه به تقاضا ممکن است با اختلاف خیلی زیاد بیشتر و یا حتی گاهی کمتر از ارزش اسمی آن باشد. در واقع ارزش اسمی و ارزش واقعی هیچ گونه تاثیری روی یکدیگر ندارند و ملاک قیمت‌گذاری در بورس ارزش واقعی سهام است.
میزان ارائه سهام در شرکت‌های سهامی عام
شرکتها به منظور تامین مالی و پیشبرد اهداف خود اقدام به عرضه سهام خود در بازار سرمایه می‌کنند. برای میزان این عرضه از طرف بورس محدودیتی تعیین نشده است و شرکتها بنا بر نیاز خود می‌توانند درخواست افزایش سرمایه بدهند و سهام بیشتری را به فروش برسانند. با مراجعه به سایت رسمی سازمان بورس به آدرس www.tsetmc.com و بررسی نماد شرکتها، اطلاعات مربوط به تعداد سهام هر یک از شرکتها قابل دسترسی است.
انواع سهام در بورس
سهامی که در بورس عرضه می‌شوند، بر اساس سه مبنا دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه به توضیح آن می‌پردازیم.
۱- قابلیت انتقال
از این منظر سهام عرضه شده در بورس به دو نوع با نام و بی نام تقسیم‌بندی می‌شوند. سهام با نام به این معنی است که در برگه سهم، نام مالک آن ذکر می‌شود و مانند هر دارایی دیگری تنها مالک آن می‌تواند اقدام به فروش آن کند. اما سهام بی نام مانند پول نقد است و برگه سهم در اختیار هر کسی که باشد، آن فرد به عنوان مالک آن شناخته خواهد شد. کلیه سهام مورد عرضه در بورس از نوع با نام هستند.
۲- نگاه سرمایه‌گذاری
از نقطه نظر نوع نگاه در سرمایه‌گذاری، سهام به دو دسته ارزشی و رشدی تفکیک می‌شوند. منظور از سهم رشدی، سهمی است ارزش آن در طول زمان رشد کرده و افزایش پیدا می‌کند. سرمایه‌گذاری در سهم‌های رشدی به دلیل بازدهی بالا، بسیار جذاب است. سهام ارزشی اما به سهام آن دسته از شرکتها اطلاق می‌شود که به دلیل نوع فعالیت یا شرایط بازار در بهترین وضعیت قرار دارند و بالاترین میزان سود نقدی را به سهامداران خود تخصیص می‌دهند.
بیشتر بخوانید
۳- ماهیت سهام
ماهیت سهام به دو نوع عادی و ممتاز تقسیم‌بندی می‌شوند. در سهام ممتاز میزان بهره مشخص و ثابت به سهامداران تعلق می‌گیرد که نوعی بدهکاری تلقی می‌شود. این سود فارغ از میزان سود یا زیان شرکت را موظف به پرداخت آن می‌کند. این نوع از سهام در بورس ایران عرضه نمی‌شود.
در سهام عادی نسبت به تعداد سهم و بر اساس میزان سود یا زیان شرکت به هر سهامدار سود تعلق می‌گیرد. اوراق بهادار مورد عرضه در بازار سرمایه ایران همگی از نوع عادی هستند.
تحلیل و خرید سهام
سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به همان اندازه که منفعت دارد، ممکن است باعث زیان سهامداران نیز بشود. در واقع برای خرید یک سهم که آینده خوبی داشته باشد و سودی عالی را هم عاید ما کند نیاز به تحلیل آن داریم. تحلیل سهام به دو روش تکنیکال و بنیادی صورت می‌گیرد. اما علاوه بر یادگیری این دو روش تحلیلی، تجربه، شناخت ریسک و مدیریت سبد سهام نیز از اهمیت قابل توجهی در سرمایه‌گذاری در بورس برخوردار است.
برای تحلیل سهام همچنین می‌توان با افراد آگاه مشورت کرد. افرادی که دانش یا تجربه کافی در زمینه سهامداری یا معامله در بازار سهام را ندارد، گزینه دیگری هم برای سرمایه‌گذاری دارند. آن‌ها می‌توانند در صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند یا مدیریت سهام خود را به سبدگردان‌ها بسپارند. به این ترتیب افراد باتجربه و ماهر سرمایه شما در بازار سهام را مدیریت خواهند کرد.
بیشتر بخوانید
جمع‌بندی
سهم بیانگر میزان مالکیت هر شخص از یک دارایی است. در بازار سهام این دارایی همان شرکتها هستند. سهامداران با داشتن سهام یک شرکت درصدی از مالیکت آن را از آن خود می‌کنند و به همان نسبت حق اعمال نظر در تصمیم‌گیری‌های شرکت را دارد. علاوه بر این، افرادی که سرمایه کافی برای راه‌اندازی کسب‌و‌کار خود را ندارند، با خرید سهام یک شرکت می‌توانند صاحب بخشی از یک تجارت شوند.
ارائه سهام یک شرکت در بازار سرمایه همچنین افزایش سرمایه شرکتها را به همراه دارد. شرکتها با این کار می‌توانند با شریک کردن سهامداران در سود و زیان خود، بدون متحمل شدن بدهی به بانک‌ها و اخذ وام، سرمایه خود را افزایش و کسب‌و‌کار خود را گسترش دهند.
