سیاست اصلی رئیس بانک مرکزی | نرخ ارز بازار آزاد را قبول نداریم

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به سیاست اصلی خود و تدوین سیاست تثبیت در حوزه ارز، اعلام کرد که نرخ ارز بازار آزاد را قبول نداریم.

به گزارش توان تحلیل، به نقل از خبرگزاری تسنیم، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی درباره سیاست اصلی خود در بانک مرکزی، گفت: سیاست ارزی جدید در چارچوب سیاستی تحت عنوان «سیاست تثبیت» شروع شد. سیاست تثبیت هم منطقش این است که در حال حاضر به دلیل شرایط خاص اقتصادی و مسائل سیاسی که به وجود آمده، متغیر‌های اقتصاد کلان ناآرام است و ما باید ثبات را به بازار برگردانیم.

وضعیت قابل قبول اقتصاد ایران

فرزین اظهار کرد: در این وضعیت ترس و التهاب حاکم بر بازار، مدیریت آن را بسیار سخت کرده، چرا؟ چون با فضای انتظاراتی به هم می‌رسند. این در حالی است که اقتصاد ما حتی در همین شرایط ناآرام، وضعیت قابل قبولی دارد.

وی با بیان اینکه ما در شش ماهه دوم سال گذشته نرخ رشد ۳ درصدی داشتیم و مصرف نهایی مردم هم حدودا ۶ درصد رشد داشته است، اضافه کرد: از طرف دیگر، تراز تجاری شش ماهه ما در آن برهه حدود ۱۳ میلیارد دلار مثبت بود.

بازار ارز ملتهب است | ارز متغیر اساسی است

این مقام ارشد بانک مرکزی با اشاره به رشد ۴۰ درصدی صادرات نفتی، بیان کرد: این‌ها همه متغیر‌های کف اقتصاد ما است، اما از سوی دیگر، بازار ارزی ما ملتهب است؛ به همین دلیل لازم بود سیاست تثبیت اتخاذ شود تا بتوانیم به اصطلاح متغیر‌ها را آرام کنیم، اما شروع باید از ارز می‌بود، چون ارز متغیر اساسی است.

۱۰ سال است در چرخه گیر کرده‌ایم

فرزین با بیان اینکه در اقتصاد چه بخواهیم و نخواهیم نرخ ارز به تمام کالا‌ها علامت می‌دهد، قیمت تمام کالا‌ها براساس آن شکل می‌گیرد و افزایش و کاهش پیدا می‌کند، گفت: از طرف دیگر، در دهه ۹۰ شوک‌های تورمی ما بیش از اینکه شوک‌های سمت تقاضا باشد، شوک‌های سمت عرضه و هزینه بوده است؛ به عبارت دیگر، اتفاقی که می‌افتد به این شکل است که با عوامل انتظاری، نرخ ارز ما افزایش پیدا می‌کند و نرخ که بالا رفت باعث افزایش تقاضای نقدینگی می‌شود، افزایش تقاضای نقدینگی نیز باعث عرضه نقدینگی و تورم می‌شود و به همین صورت ما در یک چرخه ارز و تورم گیر می‌کنیم و ارز افزایش پیدا می‌کند و تورم بالا می‌رود.

وی ادامه داد: ما ۱۰ سال است در این چرخه گیر کرده‌ایم و نتوانسته‌ایم خارج شویم؛ به همین دلیل لازم بود که به‌گونه‌ای با سیاست ارزی جدید خودمان را از این چرخه خارج کنیم.

ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی برای تمامی کالاها نیست

رئیس کل بانک مرکزی در پاسخ به این سوال که سیاست تثبیت دلار روی ۲۸ هزار و ۵۰۰ آیا منجر به همان معضل ارز ترجیحی ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی نمی‌شود؟ گفت: من در تلویزیون از این سیاست دفاع کردم. نرخ هزار و ۲۲۶ تومان هم زمانی که در دولت احمدی‌نژاد اتفاق افتاد، ما پشت‌سر آن بازار مبادله را راه انداختیم و نرخ ارز حتی با تحریم بانک مرکزی حدود ۲ هزار و ۴۰۰ تا ۲ هزار و ۵۰۰ تثبیت شد، اما ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی که اعلام شد در مورد همه کالا‌ها بود. نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ اینطور نیست.

نرخ ارز تعیین باید بودجه دولت را به تعادل برساند

این مقام ارشد بانک مرکزی درباره اینکه چرا نرخ ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی انتخاب شد؟ تصریح کرد:‌ یک نرخ ارز بهینه، چه نرخی است؟ مشخصه‌های یک نرخ ارز بهینه چیست و باید چه کار کند؟ اولا نرخ ارزی که ما تعریف می‌کنیم باید بتواند بودجه دولت را به تعادل برساند.

وی بیان کرد: مشکل نرخ ۴ هزار و ۲۰۰ تومان این بود که بودجه دولت با آن به تعادل نمی‌رسید. اما الان بین نرخی که در بودجه امسال آمده تا نرخی که ما اعلام کردیم، همچنان فاصله هست. پس ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی بودجه دولت را به تعادل می‌رساند و دولت دچار مشکل نخواهد شد.

نرخ ارز نباید در قیمت کالاها شوک ایجاد کند

فرزین با اشاره به اینکه تعادل بعدی، تعادل مصرف‌کننده است، گفت: نرخ ارز باید به گونه‌ای باشد که شوکی در قیمت کالا‌های مردم مجددا ایجاد نکند. ما قبلا نرخ ارز نیما را وصل کرده بودیم به نرخ ارز بازار آزاد و آن را هم نمی‌توانستیم کنترل کنیم و در حال افزایش بود. نرخ نیما و نرخ بازار متشکل هم رو به افزایش بود و قیمت کالا‌های اساسی مردم و قیمت تمام خدمات افزایش پیدا می‌کرد.

وی افزود: ما نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان را که انتخاب کردیم، روز قبل آن ای‌تی‌اس بازار حدود ۲۹ هزار تومان بود. اما تعادل سومی که باید برقرار کند، تعادل تولیدکننده است. نقدی که به این سیاست می‌شود بیشتر از این سمت است.

رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه بخش عمده‌ای از ارزی که در سامانه نیما عرضه می‌شود، ارز دولت است و ۲۳ هزار تومانی است و نرخ ارز ما ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان است، پس خیلی مشکلی ندارد، اظهار کرد: می‌ماند یک‌سری صادرکنندگانی که معتقدند با این ارز دچار مشکل می‌شوند. این‌ها یک بخشی پتروشیمی‌ها هستند که آن‌ها هم قیمت خوراک و ارز را دولت تعیین می‌کند و می‌شود یک تعادلی برقرار کرد، ولی یک بخشی مثلا صادرکنندگان پسته و … هستند که مشکل دارند. در این مورد هم ما گفته‌ایم که میانگین، ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان؛ یعنی می‌توانیم آن‌ها را قیمت بالاتری بگیریم و ارز دولت را با قیمت پایین‌تر و اینطوری این کانال را حفظ کنیم.

روش تامین نیازهای ارزی مردم

فرزین درباره روش تامین سایر نیاز‌های ارزی مردم گفت: در بازار نیما ما فقط حواله‌های کالایی را می‌دهیم. بقیه نیاز‌های مردم ارز‌های خدماتی هستند که در بازار مبادله ارز تامین می‌شوند. ما حدود ۴۰ نوع نیاز ارزی مردم را داریم که در بازار نیما تامین نمی‌شود؛ مانند یک دانشجوی خارج از کشور، فدراسیون‌های ورزشی، افرادی که مریض در خارج از کشور دارند، کشتیرانی‌ها، هواپیمایی‌ها و… این‌ها همه ارز‌های خدماتی و غیرتجاری است.

بازار آزاد باید از بانک مرکزی تبعیت کند

وی اضافه کرد: ما گفتیم همه را در بازار مبادله می‌آوریم و نرخ در آنجا تعیین می‌شود. مشکلی که در ارز داریم این است که ما از بازار آزاد تبعیت می‌کنیم و این غلط است. ما باید نرخ‌مان به اندازه‌ای محکم و تاثیرگذار شود که بازار آزاد از ما تبعیت کند؛ چراکه ما انحصارگر ارز هستیم.

نرخ بازار آزاد را قبول نداریم | این نرخ با واقعیت اقتصاد ایران همخوانی ندارد

این مقام مسئول در پاسخ به این سوال که شما بازار آزاد را قبول ندارید؟ تصریح کرد: نرخ بازار آزاد را قبول نداریم. این نرخ صرفا براساس انتظارات تورمی ناشی از اخبار منفی شکل می‌گیرد و به هیچ وجه با واقعیات اقتصاد ما همخوانی ندارد.

ارز به اندازی کافی برای رفع نیاز کشور وجود دارد

فرزین درباره اینکه چرا همخوانی ندارد؟ گفت: سوای گشایش‌های ارزی که ایجاد شده، تراز تجاری مثبت در کشور داریم؛ به معنای آنکه برای رفع نیاز‌های کشور ارز به اندازه کافی وجود دارد. ما الان تقریبا صادرات غیرنفتی‌مان به اندازه واردات می‌شود. حتی اگر نفت نفروشیم بازهم با صادرات غیرنفتی می‌توانیم دخل‌وخرج‌مان را هماهنگ کنیم.

رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه در سال گذشته تا بهمن‌ماه کل صادرات ایران حدود ۵۰ میلیارد دلار بود و کل واردات ۳۴ میلیارد دلار، خاطرنشان کرد: از این مقدار حساب کالا بیش از ۱۶ میلیارد دلار مثبت بوده و حساب خدمات حدود ۴ میلیارد دلار منفی؛ چون حساب خدمات ایران به‌ طور تاریخی منفی است.

وی اضافه کرد: صادرات خدمات‌ کمتر از واردات خدمات است که دلیل اصلی آن حوزه گردشگری است؛ چون گردشگر‌هایی که از ایران می‌روند، بیشتر پول خرج می‌کنند تا آن‌ها که وارد می‌شوند. اگر این دو عدد مثبت و منفی را کنار هم بگذاریم، حساب جاری تا آن زمان ۱۳.۳ مثبت می‌شود.

آینده اقتصادی کشور مطمئن است

فرزین با اشاره به اینکه واقعیت اقتصادی ایران این است، اما در جامعه چیز دیگری تصور می‌کنند و مشکل همین تصویری است که ارائه می‌شود، بیان کرد: به عبارتی دیگر، آینده اقتصادی کشور، آینده مطمئنی است، اما همه این برداشت را ندارند و فکر می‌کنند در آینده وضع اقتصادی بدتر است و این تصویر باعث فرار سرمایه می‌شود.

وی افزود: در مبانی اقتصادی، فرار سرمایه ناشی از هراس و استرس است. فرار سرمایه لزوما این نیست که پول را ببری در ترکیه خانه بخری. شما اگر در ایران هم پولت را تبدیل به دلار می‌کنی و در صندوق امانات می‌گذاری، این هم فرار سرمایه است.

رئیس کل بانک مرکزی درباره اینکه چرا این فضای روانی کنترل نمی‌شود نیز تصریح کرد:‌ بخش عمده‌ای از این جوسازی‌ها از خارج هدایت می‌شود؛ من می‌روم عراق و ممکن است گشایش‌هایی حاصل شود. بلافاصله خبر می‌آید که تبادلات ارزی ایران با عراق با دلار محدود شد. این خبر سوخت‌ شده سه ماه قبل از آن است که بازنشر می‌شود. یک خبر مبهم را پخش می‌کنند. ما که اصلا تبادل دلاری نداشتیم که محدود شود، ولی مردم که نمی‌دانند. این‌گونه خبرسازی علیه ما می‌شود.

این مقام ارشد بانک مرکزی توضیح داد: در فضای مجازی و رسانه‌ای، ما را می‌زنند و متاسفانه در داخل هم بعضی‌ها همین خط را دنبال می‌کنند. وقتی مردم پول‌شان را به دلار تبدیل می‌کنند، دلیلی جز ترس و اضطراب ندارد. این را دشمنان ما به‌ خوبی فهمیده‌اند و با رسانه‌هایشان ترس و اضطراب و دلهره را تولید می‌کنند و این هم روی نرخ و رفتار اقتصادی تاثیر می‌گذارد.

روی نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان می‌ایستیم | تشکیل کمیته مدیریت تخصیص ارز

وی ادامه داد: این درحالی است که ما بازار کالا را کنترل کرده‌ایم. ۲۸ هزار و ۵۰۰ نرخی است که روی آن می‌ایستیم و به‌ خوبی هم جواب می‌دهد. اختیارات لازم را هم گرفته‌ایم. کمیته مدیریت تخصیص ارز تشکیل داده‌ایم، ثبت سفارش‌ها را بررسی خواهیم کرد و مدیریت می‌کنیم.

فرزین اظهار کرد: به سیاست ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان اطمینان داشته باشید که جواب می‌دهد و بازار کالا را آرام می‌کند. امیدواریم در مرکز مبادله هم بتوانیم به همین شکل بازار ارز‌های غیرکالایی را آرام کنیم. اقداماتی هم باید در فضای رسانه‌ای انجام شود که باید کل حاکمیت در آن ورود کند تا انتظارات آرام شود.

رئیس کل بانک مرکزی تصریح کرد: در این زمینه همیشه مشکلات نظارتی داشته‌ایم. برخی‌ها ارز می‌گیرند، اما صرف کالای مورد نظر نمی‌کنند یا اصولا بیشتر ثبت سفارش می‌کنند؛ برای کنترل و نظارت بر این بازار تمامی اختیارات قانونی لازم را از دولت گرفته‌ایم.

وی ادامه داد: ارز مورد استفاده برای واردات ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان است و می‌گوییم صادرات را هم به ما بفروش. صادرات را کنترل می‌کنیم، برای آن گواهی صادراتی صادر می‌کنیم، ضمانت‌نامه می‌گیریم و از مرحله ثبت سفارش تا مرحله ورود کالا را کنترل خواهیم کرد.

توسعه سامانه جامع تجارت

فرزین با اشاره به اینکه درحال توسعه سامانه جامع تجارت هستیم، گفت: هر کس ثبت سفارش کند، اگر دفعه اول است ۵ درصد پولش را بگذارد، اما دفعه دوم و سوم ۱۰ و ۱۵ درصد پول را بگذارد. همین اقدام، درخواست‌ها را واقعی‌تر کرد؛ بنابراین دیگر کسی نمی‌تواند الکی ثبت سفارش کند یا حجم سفارش خود را بی‌دلیل زیاد کند.

باید ورود و خروج ارز کنترل شود

وی اضافه کرد: در هر صورت ما در شرایط تحریم چاره‌ای نداریم که سروته ارز را به هم گره بزنیم. باید هم ورود ارز و هم خروج را کنترل کنیم. اما شرط موفقیت این طرح دو چیز است؛ یکی اینکه منابع ارزی لازم را داشته باشیم که داریم و عامل دوم این است که بتوانیم نقدینگی را هم کنترل کنیم.

این مقام مسئول با بین اینکه نقدینگی یکی از عوامل بنیادین تعیین‌کننده نرخ ارز است، اظهار کرد: نرخ ارز یک متغیر درون‌زاست، نه برون‌زا؛ باید پشت‌سرش بتوانیم نقدینگی را کنترل کنیم که در بانک مرکزی این موضوع را هم در دستور کار قرار داده‌ایم.

ارز در زمان تحریم تک نرخی نمی‌شود

فرزین درباره اینکه آیا ارز تک نرخی شدنی است؟ گفت: تا تحریم هستیم ارز را نمی‌شود تک‌نرخی کرد. آن‌ها که می‌گویند، شناخت کافی ندارند. من ۲۰ سال است مبحث ارز را درس می‌دهم و در فعالیت‌ها به‌عنوان یک سیاست‌گذار حضور دارم. ما اول باید محدودیت‌هایمان را بشناسیم، بعد ایده‌آل‌هایمان را تعریف کنیم.

وی اضافه کرد: هر وقت تحریم را برداشتیم، باید برویم سراغ تک‌نرخی کردن ارز و تا زمانی که تحریم هستیم نمی‌شود؛ چون ارز در ایران کالای همگن نیست. الان در فارکس که بازار ارز جهانی است، روزی نزدیک ۶ هزار میلیارد دلار معامله می‌شود. در فارکس، هر کشوری یا ارز می‌فروشد یا می‌خرد. ارز هم برای آن یک نرخ دارد، چرا؟ چون برای آن‌ها فرق نمی‌کند که این ارز در کره است یا آمریکا یا انگلستان.

فرزین توضیح داد: برای ما چنین نیست، برای ما در چین یک نرخ است، در اروپا یک نرخ، در دوبی هم یک نرخ. هر کدام نرخی دارد؛ چون اجزای نقل و انتقال ما بسیار پرهزینه است. ما تجارت‌مان یک‌جاست و مبادلات ارزی جای دیگر. این ناهمگنی در تجارت و در ارز باعث مسائل و مشکلاتی شده که این هم خاص ایران به دلیل تحریم است. ما اگر بخواهیم ارزمان را جابه‌جا کنیم، مشکل و پرهزینه است، بنابراین اینکه فکر کنیم یک نرخ ارز می‌توانیم داشته باشیم و در کشور حاکم باشد، من به شما می‌گویم تا تحریم هستیم، امکان‌پذیر نیست. یک چیزی بگویید که بتوانیم انجام دهیم.

ارز مسئله حاکمیتی است

رئیس کل بانک مرکزی درباره اینکه برخی‌ها می‌گویند اجازه بدهید بازار آزاد باشد و دولت دخالت نکند، گفت: ارز مسئله حاکمیتی است. کدام کشور در کجای دنیا اجازه می‌دهد که ارز هر نرخی می‌خواهد بشود؟ شما در همین اروپا ببینید چطور ارز را کنترل می‌کنند. به راحتی می‌توانید پول جابه‌جا کنید؟ این رسم و رسومات را ما در ایران راه انداخته‌ایم. در تمام دنیا نرخ ارز را بانک مرکزی تعیین می‌کند. مگر در آمریکا کسی اجازه دارد که هر نرخی اعلام کند؟ مگر در چین که کاملا دولتی است، چنین اجازه‌ای را می‌دهند؟ دولت و بانک مرکزی در همه جای دنیا در قیمت‌گذاری ورود می‌کنند. ما این بازاری که شما فکر می‌کنید نداریم؛ ما یک نابازار داریم و نمی‌توانیم اختیار ارز را به نابازار بدهیم.

ترس و اضطراب ارز را تبدیل به کالای سرمایه‌ای می‌کند

وی درباره اینکه چرا نمی‌شود این نابازار را جمع کرد؟ تصریح کرد:  چون مدام تغذیه می‌شود. ما کالا‌های قاچاقی داریم که دائما از این بازار به اصطلاح آزاد تغذیه می‌کند و تقاضا برایش ایجاد می‌شود وگرنه اصولا همه چیز باید شفاف و در مبادی قانونی انجام شود. مضافا همانطور که گفتم انتظارات تورمی ناشی از ترس و اضطراب به ایجاد تقاضا دامن می‌زند و باعث فرار سرمایه و تبدیل ارز به یک کالای سرمایه‌ای می‌شود.

ذخایر ارزی سال ۹۰ حدود ۵۴ میلیارد دلار بود

فرزین گفت: ما در کشور سه تا شوک ارزی داشته‌ایم. در سال ۹۰ ارز حدود ۹۵۰ تومان بود. آقای کوهن به امارات رفت و به آن‌ها گفت درهم را محدود به ایران بدهید. آن موقع شروع تحریم‌ها بود. از مهر ۹۰ ارز شروع به افزایش کرد. بعد بانک مرکزی را تحریم کردند و ریال تحریم شد. شما فکر می‌کنید چرا سال ۹۰ ارز ما ارزشش یک‌سوم شد؟ ما در سال ۹۰ حدود ۵۴ میلیارد دلار ذخایر ارزی داشتیم. چه دلیل داشت که ارز تا ۳ هزار تومان هم رسید؟ بله، با ترس ایجاد می‌شود.

این مقام مسئول اظهار کرد: بقیه دنیا هم همین تجربه‌ها را دارند. خود انگلیس کاهش ارزی شدید را به همین دلیل تجربه کرد. در سال ۹۰، نفت ۱۲۰ دلار بود و در طول ۵۰ سال گذشته هیچ سالی به اندازه سال ۹۰ تراز تجاری ما مثبت نبود، ولی با ایجاد ترس و التهاب نرخ ارز را افزایش دادند.

فرزین بیان کرد: علاوه بر این، شما مبانی نرخ ارز را بررسی کنید. نرخ ارز دو گونه عامل موثر دارد، یکی بلندمدت، دیگری کوتاه‌مدت. در ادبیات اقتصادی عوامل موثر کوتاه‌مدت بر نرخ ارز، یکی نرخ بهره است و دیگری انتظارات، اما در بلندمدت عوامل زیادی مثل نقدینگی و منابع ارزی موثرند.

وی تصریح کرد: اگر الان من بتوانم به‌عنوان رئیس بانک مرکزی روایتی را در جامعه حاکم کنم که ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان است و همه بپذیرند، قیمت ارز روی همین نرخ تثبیت می‌شود؛ بنابراین روایت‌ها خیلی اهمیت دارد و این چیزی که خارجی‌ها و دشمنان ما روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، همین تولید روایت‌هاست. وقتی روایت تضعیف اقتصادی ایران را قالب می‌کنند و در ذهن فعالان اقتصادی می‌نشیند، بعد از آن مدیریت اقتصادی کشور سخت می‌شود.

اشکالات اقتصادی ایران ناشی از سیاست‌گذاری‌های غلط بود

رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد: نمی‌خواهم مشکلات اقتصادی ایران را نفی کنم و بگویم هیچ‌کدام وجود ندارد و همه چیز در گرو انتظارات منفی است. ما مسائل و مشکلات بسیار زیادی داریم و حتی اگر تحریم برداشته شود، این مسائل حل نمی‌شود. در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ اشکالات اقتصادی ما ناشی از سیاست‌گذاری‌های غلط بود. حالا فرض کنیم تحریم برداشته شد، آیا ما به آن اهداف بزرگ‌مان در اقتصاد می‌رسیم؟ اگر همین طور مدیریت کنیم، قطعا نه.

فرزین خاطرنشان کرد: من هم در این حوزه منتقد هستم، اما می‌خواهم بگویم که الان این انگاره‌های منفی و چارچوب‌بندی‌های غلطی که به‌وجود آورده‌اند، تمام بازار‌های ما را ملتهب کرده است؛ بنابراین تا ما این موضوع را مدیریت نکنیم، بقیه کار‌ها را نمی‌توانیم انجام دهیم، به همین دلیل هم سیاست تثبیت را انتخاب کردیم تا آرامش بازگردد.

ذخایر ارزی مطمئن است | در حال حاضر تراز تجاری ایران مثبت است

وی در پاسخ به سوال اینکه در حال حاضر ما به اندازه کافی ذخیره داریم؟، گفت: ذخایر ارزی ما مطمئن است، چه ارز و اسکناس و چه طلا. ما محدودیتی نداریم، اما محدودیت تصنعی در افکار عمومی ایجاد می‌کنند که این کار را سخت می‌کند.

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به اینکه الان تراز تجاری ما مثبت است، اظهار کرد: یعنی ارز به اندازه کافی وجود دارد. در حال حاضر تقریبا صادرات غیرنفتی ما به اندازه واردات‌مان است. در سال ۸۳ تحقق ۵ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی آرزوی ما بود. صادرات غیرنفتی‌مان در اواخر سال گذشته ۴۰ میلیارد دلار را رد کرد که اتفاق بزرگی است.