سقوط ارزش یورو با ادامه‌ی بحران‌های جهانی | آیا نرخ بهره مقصر اصلی است؟
یورو یکی از ارزهای رایج و شاخص دنیاست که در ۲۰ سال گذشته همیشه نرخ تبادلی بیشتر از یک دلار داشته است. اما اکنون و با توجه به بحران اقتصادی جهان شاهد کاهش ارزش این ارز قدرتمند هستیم. مسئله‌ای که در این میان وجود دارد این است که تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌ها از سقوط بیشتر ارزش یورو خبر می‌دهند و حتی اوضاع را وخیم‌تر از پیش توصیف می‌کنند. توان تحلیل در این مقاله نگاهی به این پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌ها دارد و بررسی می‌کند که از دید تحلیل‌گران سرانجام یورو در این بحران شوم به کجا خواهد رسید.
تحلیل‌گران و سرمایه گذاران بازار روی سقوط بیشتر قیمت یورو شرط‌بندی می‌کنند. آن‌ها معتقدند که حتی پس از برابری یورو و دلار و هم‌زمان با تاریک‌تر شدن چشم‌انداز اقتصادی اروپا و افزایش نرخ‌های بهره توسط فدرال رزرو آمریکا، هم‌چنان شاهد کمتر شدن ارزش یورو باشیم.
در سال ۲۰۲۰ ارزش یورو ۱۲٪ کم شده است. این امر باعث شده است که نرخ برابری یورو به دلار به حدود ۱ دلار برسد. اتفاقی که در ۲۰ سال گذشته بی‌نظیر بوده است. بسیاری از تحلیل‌گران اکنون انتظار دارند که ارزش یورو در ماه‌های آینده حتی تا ۰.۹ دلار هم سقوط کند.
پیش‌بینی کاهش یورو
در پی تهاجم روسیه به اوکراین شاهد افزایش شدید قیمت کامودیتی بودیم. این امر بحران گسترده‌ای را در هزینه‌های زندگی رقم زد و نگرانی‌هایی را در خصوص رکود اقتصادی محتمل به وجود آورد. ارزش یورو چنان تحت تاثیر این عوامل قرار گرفته است که حتی خیلی از تحلیل‌گران معتقدند مشکلات انرژی در اروپا در ماه‌های سردتر زمستان وخیم‌تر هم می‌شو. بنابراین این مسئله موجب ایجاد چالش‌هایی جدی‌تر خواهد شد.
آنتوان بوت (Antoine Bouvet) یکی از استراتژیست‌های ارشد نرخ بهره در ING می‌گوید: «مسئله این نیست که آیا [رکود] قرار است اتفاق بیفتد یا نه. بلکه این است که اوضاع چقدر وخیم‌تر خواهد شد.» تحلیل‌گران سیتی گروپ در این هفته گفتند که خطر افزایش «حرکت نامنظم» در یورو به چشم می‌خورد. به گونه‌ای که احتمال دارد یورو بین ۰.۹ تا ۰.۹۵ دلار در نوسان باشد.
جردن روچستر (Jordan Rochester) استراتژیست فارکس در بانک ژاپنی Nomura نیز دیدگاه مشابهی دارد. پیش‌بینی او این است که تا پایان ماه آگوست ارزش یورو تا ۰.۹۵ دلار سقوط می‌کند. یا حتی اگر روسیه دوباره خط لوله نورد استریم ۱ را پس از نگهداری و تعمیرات در هفته‌ی آینده راه‌اندازی نکند، قیمت یورو تا ۰.۹ دلار هم کاهش پیدا می‌کند. روچستر معتقد است که چنین اقدامی می‌تواند اروپا را در موقعیتی شکننده قرار دهد که گاز را سهمیه‌بندی کند. او اضافه کرد: «اگر این یک بحران اقتصادی نیست، پس چیست؟»
کسپر هنس (Kaspar Hense) مدیر ارشد پرتفوی شرکت مدیریت دارایی بلو بی (BlueBay Asset Management) هم‌چنین انتظار دارد که به دلیل کاهش سرعت رشد اقتصادی، یورو تا ۰.۹۵ دلار هم کاهش پیدا کند. او می‌گوید: «بعید است وضعیت قیمت گاز و جنگ در اوکراین به این زودی‌ها بهبود پیدا کند.»
شرط‌بندی بر سر سقوط بیشتر ارزش یورو
روز پنجشنبه ۱۴ جولای (۲۳ تیر ۱۴۰۱) کمیسیون اروپا پیش‌بینی خود را برای رشد تولید ناخالص داخلی منطقه یورو به ۲.۶٪ برای سال ۲۰۲۲ و ۱.۴٪ برای سال ۲۰۲۳ کاهش داد.
باز کردن پوزیشن در قراردادهای آتی که به عنوان نماینده‌ای از احساسات سرمایه‌گذاری در بازار فارکس (بازاری با ارزش معاملات روزانه ۶.۶ تریلیون دلار) است، وخامت اوضاع را بیشتر نشان می‌دهد. داده‌های کمیسیون معاملات آتی کامودیتی تا پنج جولای نشان می‌دهد که صندوق‌های تامینی و سایر سفته‌بازان، بزرگ‌ترین پوزیشن‌های نزولی فروش را از دسامبر سال ۲۰۲۱ دارند. یعنی ۱۶,۹۰۰ قرارداد که روی سقوط قیمت یورو در برابر دلار شرط‌بندی کرده‌اند.
افت ارزش یورو در سال جاری هم‌چنین افزایش گسترده‌ی دلار را در برابر سایر همتایان خود مانند ین ژاپن و پوند انگلیس نشان می‌دهد.
افزایش قیمت دلار در حالی دارد اتفاق می‌افتد که فدرال رزرو برای مهار تورم اقدام به افزایش شدید نرخ‌های بهره کرده است. مسئله‌ای که جریان ثابت پرداخت‌های بهره را با افزایش روبرو کرده است. بهره‌هایی که سرمایه‌گذاران می‌توانند در ازای نگهداری اوراق قرضه آمریکا به دست آورند. به عنوان مثال اوراق ۱۰ ساله خزانه‌داری آمریکا بازدهی ۲.۹۷ درصدی دارند. اما این عدد برای اوراق ۱۰ ساله آلمان که معیار منطقه‌ی اروپاست برابر است با ۱.۲۲٪.
انتظار می‌رود که بانک مرکزی اروپا، نرخ بهره اصلی خود را در این ماه افزایش دهد تا تورم بی‌سابقه‌ی این منطقه را کم کند. با اینهمه سرمایه‌گذاران نسبت به اینکه افزایش هزینه‌های استقراض تا چه میزان ادامه پیدا خواهد کرد تردید دارند. به ویژه آنکه اکنون بادهای مخالف اقتصادی قدرتمندی در حال وزیدن هستند.
Bouvet می‌گوید که سیاست‌گذاران خود را در شرایطی بغرنج می‌بینند که از یک سو باید با تورم داغ و از سوی دیگر با تهدید رکود مبارزه کنند و در این میان سرگردان هستند.
سقوط ارزش یورو تا کجا ادامه دارد؟
حالا چندان هم تفاوتی ندارد که ارزش یورو به دلار ۱.۰۱ باشد یا ۰.۹۹. پرسش اصلی اینجاست که چه اتفاقی دارد می‌افتد و چرا این‌قدر حائز اهمیت است. به طور کلی، کاهش و سقوط ارزش یورو نسبت به دلار می‌تواند موجب افزایش جذابیت صادرات اروپا برای مصرف‌کنندگان خارج از قاره شود. در سمت مقابل با افزایش یورو، کالاهای وارداتی از غلات گرفته تا محصولات صنعتی به تورم بیشتر اروپا دامن می‌زند.
با اینهمه سیاست پولی این امکان را فراهم می‌کند که به طور موقت یک ارز مشخص از ارزش بلندمدتش فاصله بگیرد. این‌طور در نظر بگیرید که فدرال رزرو نرخ بهره را بالاتر میبرد؛ اما همتای او یعنی بانک مرکزی اروپا چنین اقدامی انجام نمی‌دهد. به همین خاطر بازدهی بالاتر دارایی‌های دلاری موجب جذب سرمایه گذاری می‌شود و این مسئله افزایش ارزش دلار را به دنبال دارد.
اما این تمام ماجرا نیست. سرمایه گذاران معمولا انتظار دارند پس از گذر از این دوران، دلار به ارزش بلندمدت خود باز گردد. در این صورت بازدهی‌های بالاتر در سرمایه گذاری بر مبنای دلار، با زیانی که از کاهش این ارز در آینده ناشی خواهد شد جبران می‌شود. هرچه دلار بیشتر رشد کند، این ضررها هم بیشتر خواهند شد. پس می‌توان نتیجه گرفت که نرخ مبادله دلار به یورو تنها تا سطحی افزایش پیدا می‌کند که زیان سرمایه موردانتظار، تفاوت بازدهی میان یورو و دلار را پوش بدهد.
واقعیت نهفته در پشت نزول قیمت یورو
مسئله‌ی مهمی که در این میان وجود دارد این است که سقوط ارزش یورو فقط و فقط به نرخ بهره مربوط نیست. معمولا این باوری رایج است که می‌گویند ارز ضعیف به معنای ضعیف بودن اقتصاد نیست. اما آیا در اروپا هم همین‌طور است؟ در حقیقت یوروی ضعیف احتمالا آینه‌ای است که ضعف‌های واقعی اقتصاد اروپا را نشان می‌دهد.
فدرال رزرو پیش‌تر و در طی سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ از ترس گرم‌تر شدن اقتصاد، نرخ بهره را حتی بیشتر از آنچه تاکنون در سال جاری افزایش داده است بالا برد. اما بانک مرکزی اروپا چنین کاری انجام نداد.
نکته اینجاست که آن موقع چیزی مثل سقوط اخیر یورو اتفاق نیفتاد. نرخ‌های بهره کوتاه‌مدتی که بانک‌های مرکزی آن را کنترل می‌کنند، به شکلی غیرمستقیم روی مسائل مهم اقتصادی اثر می‌گذارند. مواردی مثل مسکن و سرمایه‌گذاری تجاری و نرخ ارز. معمولا نرخ‌های بلندمدت در چنین مواقعی حائز اهمیت هستند؛ مثل اوراق قرضه ۱۰ ساله که بیشتر به انتظارات مربوط به سیاستهای آینده فدرال رزرو یا بانک مرکزی اروپا وابسته است تا کارها و اقداماتی که در شرایط فعلی انجام می‌دهند. اما موضوع مهم این است که با اینکه بانک مرکزی اروپا کمتر دست به چنین اقداماتی زده است، نرخ‌های بلندمدت در اروپا تقریبا به اندازه ایالات متحده آمریکا افزایش پیدا کرده است.
درست است که بانک مرکزی اروپا در افزایش نرخ بهره کندتر عمل کرده است اما سرمایه‌گذاران معتقدند که باید در نهایت سیاستهای انقباضی‌تری ببینند. شاید دلیلش این است که اروپا در برابر مارپیچ دستمزد-قیمت آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به آمریکا نشان داده است. به ویژه آنکه تاثیرات تورمی افزایش قیمت انرژی در اروپا بسیار بیشتر از آمریکاست که دلیل عمده آن وابستگی اروپا به گاز طبیعی روسیه است.
آیا اقتصاد اروپا فرو می‌پاشد؟
با توجه به استدلال‌های بالا، پل کروگمن (Paul Krugman) دلیل اصلی سقوط ارزش یورو را نه نرخ بهره، که تجدیدنظر سرمایه‌گذاران در دیدگاه خود نسبت به یورو دارند. یعنی دیدگاهی نزولی نسبت به رقابت‌پذیری اروپا و ارزش پایدار یورو در بلندمدت. او معتقد است اروپا و به ویژه آلمان به عنوان هسته اقتصاد این قاره تلاش‌های بسیاری کرده‌اند تا موفقیت و کامیابی قاره را بر روی دو عامل استوار کنند: یکی واردات گاز طبیعی ارزان از روسیه و دیگری صادرات محصولات تولیدی به چین. اولین عامل به لطف تهاجم پوتین به اوکراین کاملا از دست رفته است.
عامل دوم هم در پی قرنطینه‌های چین ناشی از کووید ۱۹ در حال فروپاشی است. با این تفاسیر، آیا می‌توان هم‌چنان گفت که اروپا به رغم ضعیف شدن یورو هم‌چنان قدرت اقتصادی خوبی دارد؟ اروپا دارد با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کند و ضعیف شدن یورو هم می‌تواند به همین دلایل اتفاق افتاده باشد.
با این همه اقتصاد یورو فوق‌العاده پیچیده و شایسته است و استانداردهای بالایی دارد. پس نمی‌توان حرف از فروپاشی آن زد. با گذشت زمان اروپا باید بتواند راهی برای زندگی بدون گاز روسیه پیدا کند و از سویی دیگر وابستگی‌اش را به بازارهای چین کاهش دهد.
