پیش‌گشایش در بورس؛ وقتی سهامداران زنبیل خود را در صف می‌گذارند
هر یک از بازارهای مالی زمان مشخصی برای معاملات خود دارند. اما این به آن معنا نیست که نمی‌توان پیش از آغاز ساعات معاملاتی، سهام خرد و فروش کرد. در بازار بورس، بازه‌ای به نام پیش‌گشایش وجود دارد. اولین مرحله ثبت سفارش در بازار سهام، در این بازه صورت می‌گیرد. در بازه پیش‌گشایش، کشف قیمت انجام شده و به این ترتیب، روند تقریبی بازار مشخص می‌شود. اما زمان پیش‌گشایش در بورس چه ساعتی است و نحوه خرید و ثبت سفارش در این بازه چگونه است؟ آیا در پیش‌گشایش امکان حذف سفارش نیز وجود دارد؟ در ادامه این مطلب به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم.
بیشتر بخوانید
پیش گشایش در بورس چه زمانی آغاز می‌شود؟
نخستین سوالی که درباره مرحله پیش‌گشایش در ذهن سهامداران ایجاد می‌شود، این است که این بازه چه زمانی آغاز می‌شود. پیشتر، بازه زمانی مرحله پیش‌گشایش، نیم ساعت پیش از شروع معاملات بازار سهام یعنی از ساعت ۸:۳۰ تا ساعت ۹ صبح بود. همچنین در سراسر این زمان، امکان حذف سفارش برای سهامداران وجود داشت.
اما طبق قوانین جدیدی که از سوی سازمان بورس وضع شده، بازه پیش‌گشایش در بازار بورس و فرابورس در حال حاضر به ۱۵ دقیقه (۸:۴۵ تا ۹) کاهش یافته و حذف سفارش نیز تنها تا ساعت ۸:۵۵ امکان‌پذیر است.
آیا در پیش‌گشایش، معامله انجام می‌شود؟
در این بازه هیچ خرید و فروشی انجام نمی‌شود و حتی یک برگ سهم نیز جابه‌جا نخواهد شد. طی این مدت‌زمان تنها می‌توان سفارشها را ثبت، ویرایش و یا حذف کرد. پس از گذر از این مرحله، مرحله بعدی از ساعت ۹ آغاز می‌شود. این همان مرحله مچینگ یا گشایش است. به بازه زمانی معاملات بازار که از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر ادامه دارد، جلسه معاملاتی گفته می‌شود.
بیشتر بخوانید
مرحله پیش‌گشایش چه کارکردی دارد؟
می‌توان گفت یکی از کارکردهای اصلی و مهم پیش‌گشایش در بورس، کشف قیمت است. یعنی خریداران و فروشندگان در این بازه زمانی نیم‌ساعته، سفارش‌های خود را درج می‌کنند. عواملی نظیر اخبار و تحولات روز گذشته می‌توانند در ایجاد این سفارشها دخیل باشند؛ عواملی که در برخی مواقع مثبت و در بعضی موارد منفی هستند.
در صورتی که مرحله پیش گشایش به درستی اجرا شود، عاملی موثر در تعیین قیمت معاملات به شمار می‌رود. این امر را می‌توان یکی از مزایا و اهداف این بازه دانست. چنین اتفاقی تنها در صورتی رخ می‌دهد که شاهد ارائه قیمت‌های واقعی از سوی معامله‌گران باشیم. اگر این فرایند به شکلی نادرست انجام شود، عملا هیچ تاثیر مثبتی بر قیمت نخواهد گذاشت.
در بسیاری از مواقع مشاهده می‌شود که سهمی در صف خرید و فروش قفل شده است. پیش گشایش موجب می‌شود که افراد بتوانند در چنین شرایطی به خرید یا فروش سهم مورد نظر خود بپردازند. به چنین اقدامی که طی آن معامله‌گران تلاش می‌کنند که سفارش‌های خود را در مرحله پیش گشایش و در نخسین جایگاه‌های صف خرید یا فروش ثبت می‌کنند، سرخطی زدن گفته می‌شود. در این مرحله مهم از بازار سهام، حتی ثانیه‌ها نیز حیاتی هستند. چرا که هر چه زودتر سفارش ثبت شود، جایگاه افراد در صف پیشتر خواهد بود.
بیشتر بخوانید
فریب سودجویان را نخورید!
دیده شده که بعضی از سهامداران در مرحله پیش‌گشایش سفارش خریدی با حجم بالا و در سقف قیمتی ثبت می‌کنند. این امر پیامد ناخوشایندی در پی دارد. زیرا تازه‌واردان این عرصه ممکن است تحت تاثیر این حرکت قرار گیرند و فریب بخورند. یعنی ممکن است گمان کنند که آن سهم ارزنده است و آن‌ها هم به این صف ساختگی بپیوندند.
در چنین شرایطی، فرد مذکور سفارش خود را پیش از شروع مرحله مچینگ (Matching) لغو می‌کند. مرحله مچینگ به مرحله‌ای از معاملات گفته می‌شود که سفارش‌های خرید و فروش در قیمت‌های همسان با یکدیگر جفت می‌شوند و معامله صورت می‌گیرد. سپس سفارش جدیدش را در قالب فروش ثبت می‌کند. به همین ترتیب شرایطی ایجاد می‌شود که می‌تواند سهام خود را با قیمتی بالاتر به فروش برساند. پس بهتر است حواس خود را جمع کنید. تنها در صورتی در این مرحله ثبت سفارش کنید که از ارزنده بودن سهام و قیمت آن مطمئن هستید.
البته اگر مشخص شود که لغو سفارش در مرحله پیش‌گشایش به منظور دستکاری قیمت‌ها صورت گرفته است، مصداق تخلف بورسی محسوب شده و معامله‌گر متخلف، طبق قوانین مجازات خواهد شد. از جمله موارد و مصادیق این تخلف‌ها عبارتند از:
- ثبت سفارش با قیمت بالاتر یا پایین‌تر از نرخ جاری
- تغییر قیمت بازگشایی نماد و به دنبال آن حذف سفارش در زمان پیش‌گشایش
- حذف سفارش در پیش‌گشایش و اقدام به سفارش‌گذاری در سمت مقابل در معاملات پیوسته
- پوشاندن مظنه‌های بازار با ارسال بیش از ۲ سفارش خرید یا فروش با قیمت‌های متفاوت
- ارسال سفارش با حجم‌های نامتناسب نسبت به سایر مظنه‌ها
- سفارش‌چینی یا مظنه‌چینی گسترده
- ثبت سفارش در صف‌های خرید و فروش با هدف افزایش حجم صف
- انجام معامله بدون تغییر مالکیت نهایی
- انجام معاملات هماهنگ در راستای تغییر قیمت‌ها است که موجب مسدود کردن کد معاملاتی می گردد.
آیا مرحله پیش‌گشایش برای تمام نمادها وجود دارد؟
پاسخ این سوال منفی است. بعضی از نمادها بدون حضور در مرحله پیش‌گشایش معامله می‌شوند. یعنی از همان ابتدا در ساعت ۹ و در مرحله گشایش قابل خرید و فروش هستند. همچنین پس از تشکیل مجمع و افزایش سرمایه، افشای اطلاعات (الف و ب) و مواردی از این دست سهم بسته می‌شود. در این صورت ممکن است سهم بدون پیش‌گشایش بازگشایی شود. لازم به ذکر است که تمام این اطلاعات در سامانه کدال قابل دستیابی است.
نحوه خرید و انجام معاملات در پیش گشایش بورس
گفتیم که این مرحله مربوط به ارائه قیمت‌های مختلف و همچنین کشف قیمت سهم است. نحوه ثبت سفارش در این مرحله خصوصیاتی دارد که باید به آن توجه کرد.
افراد در مرحله پیش گشایش می‌توانند قیمت مورد نظر خود را در سفارش وارد کنند. اما این امر به معنای تایید سفارش نیست. تا قبل از تایید بازرسان بورس کالا و ناظر بازار، هیچ تضمینی مبنی بر پذیرش سفارش وجود ندارد.
با توجه به این امر، ممکن است سوالی برای شما پیش بیاید؛ چه مواقعی سفارشها در این مرحله حذف می‌شوند؟ سه وضعیت مختلف ممکن است به وجود آید که منجر به عدم تایید سفارش‌های افراد در پیش‌گشایش می‌شود:
- هنگام درج قیمت غیرواقعی برای سهام در فرم سفارش: زمانی که معامله‌گران در هنگام ثبت سفارش مبلغی متفاوت از ارزش ذاتی سهم را تعیین می‌کنند.
- هنگام مشاهده عدم ثبات در عملکرد سهام‌دار: منظور زمانی است که برخی از معامله‌گران مدام در حال ثبت و حذف سفارش‌های خود هستند.
- هنگام درج قیمتی بالاتر یا پایین‌تر از قیمت سرخطی در مرحله مچینگ: در توضیح این مورد باید چنین بیان کنیم که گاهی سهام‌دار به قیمت گشایش توجه می‌کند. به همین دلیل قیمتی متفاوت از قیمت سرخطی را در سفارش درج می‌کند. به این ترتیب سفارش او از سیستم حذف خواهد شد.
برای جلوگیری از بروز اختلال در فرایند کشف قیمت، مناسب‌تر آن است که افراد سفارش‌های خود را در لحظات آخر پیش‌گشایش ثبت کنند. همچنین می‌توان سفارش خود را پس از تعیین قیمت و مشخص شدن قیمت‌های سرخط ثبت کرد.
قیمت نظری گشایش به چه معناست؟
به قیمتی که خریدار و فروشنده در مرحله پیش‌گشایش بورس بر سر آن با یکدیگر توافق می‌کنند، قیمت نظری گشایش گفته می‌شود. با توجه به آن‌چه در بالا گفته شد و با رعایت تمام نکات و موارد در مراحل مختلف بازار، می‌توانید بهترین عملکرد را در مرحله پیش‌گشایش داشته باشید.
جمع‌بندی
در بازار بورس، بازه‌ای به نام پیش‌گشایش وجود دارد که طی آن ثبت سفارش و کشف قیمت انجام می‌شود. طبق قوانین جدیدی که از سوی سازمان بورس وضع شده، بازه پیش‌گشایش در بازار بورس و فرابورس در حال حاضر به ۱۵ دقیقه (۸:۴۵ تا ۹) کاهش یافته و حذف سفارش نیز تنها تا ساعت ۸:۵۵ امکان‌پذیر است.
در صورتی که مرحله پیش گشایش به درستی اجرا شود، عاملی موثر در تعیین قیمت معاملات به شمار می‌رود. برخی از معامله‌گران با ثبت قیمت‌هایی بالاتر یا پایین‌تر از قیمت معقول بازار در مرحله پیش‌گشایش، اقدام به دستکاری قیمت‌ها کرده و سپس سفارش خود را لغو می‌کنند. پس باید توجه داشته باشید که فریب چنین سفارش‌هایی را نخورید.
